Onderzoeker Hans Schaeffer, een van de initiatiefnemers, zegt dat de organisatoren hebben gekozen voor het Engelse woord ”mercy” zoals je dat in het Nederlands kunt vertalen met barmhartigheid. Mercy in de zin van compassie. „Dat is een actueel thema, omdat de participatiesamenleving om een barmhartige houding vraagt. Hoe oefen je die in de praktijk, is dan de vraag.”

Een andere reden voor dit congres is de vraag of je het denken over barmhartigheid moet over­laten aan een geseculariseerd kapitalistisch discours. Schaeffer: „Een van de drie sprekers, Brian Brock, doet in Schotland onderzoek naar de omgang met gehandicapten. Wat is de uit­daging voor christenen? In onze samen­leving worden de zwakken geacht voor hun recht op te komen. Dat kan in de praktijk onrechtvaardig uitwerken.

Zelf geef ik een workshop over een kerkgebouw in Amersfoort-Vathorst dat op een bijzondere manier multifunctioneel is. Het biedt onderdak aan een kerkzaal, maar ook aan een verpleeghuis, een instelling voor gehandicapten en een kinderdagverblijf. Het gaat ons dus niet alleen om het denken over barmhartigheid, maar ook om voorbeelden uit de praktijk.”

Waarom is barmhartigheid zo’n interessant begrip om te onder­zoeken?

„Het verbindt hart en handen in één woord. God is barmhartig, Hij heeft oog voor het kleine, zwakke, en dat zet aan tot daden van barmhartigheid. Dat is een bijzondere verbinding. Momenteel worden er nogal wat diaconale projecten opgezet. Dat vraagt om een uitwerking van de achterliggende visie. Ik ken een voorbeeld van een kerk die in 2007 maar liefst 5 miljoen beschikbaar had, maar er uiteindelijk niet in slaagde vrijwilligers te motiveren en het project op de langere termijn te laten bestaan. Het congres is ook bedoeld voor de vraag: hoe houden we het diaconaat duurzaam?”

Is het concept van barmhartigheid exclusief christelijk?

„Nee, zeker niet. Maar de uitwerking daarvan in Europa heeft wel christelijke wortels. In het Romeinse Rijk van de eerste eeuw was barmhartigheid geen issue. In het huidige Midden-Oosten en in landen als China en Japan werkt barmhartigheid heel anders. Daar is zwakte veel meer iets waarvoor je je moet schamen. In het Westen en in landen die door het Westen zijn beïnvloed, is dat in de loop der eeuwen veranderd. In de islam is barmhartigheid wel een plicht, maar wordt die waarde niet door de machthebbers ondersteund. Ze is dus niet op dezelfde manier geïnstitutionaliseerd als in West-Europa.”

Hoe komt het dat het juist in Europa praktische uitwerking kreeg?

„In de middeleeuwen waren kerk en staat nog niet gescheiden. Dat gaf de kerk de mogelijkheid in de publieke ruimte christelijke waarden gestalte te geven. In de negentiende eeuw kwam er een bewustwordingsproces op gang waarbij de beweging van het Reveil in de Nederlandse Hervormde Kerk een enorm engagement aan de dag legde. Ds. Heldring richtte een huis voor „gevallen meisjes” op, en in Hoenderloo, op de heidense Veluwe, sloeg hij een put en gaf de dorpsbewoners een klok, zodat ze op tijd in de kerk konden komen. Hij richtte er ook een instituut voor kansarme jongens op.”

Hoe integreer je iets als barmhartigheid in je eigen persoonlijkheid?

„Het oefenen van praktische dingen brengt op de langere termijn een houding teweeg. Klussen bij vrijwilligersorganisatie Present brengt je het besef bij: hier offer ik dus een middag voor op en doe ik het voor. Een deugd als moed is op die manier aan te leren.”

www.tukampen.nl/pep