De verzameling zilver bestaat uit geschenken uit de privécollectie van de Oranjes. De tentoonstelling hangt samen met de viering van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. „Het geven en ontvangen van cadeaus vormt een belangrijk onderdeel van een koninkrijk”, zegt gastconservator Rita Vastenholt.

De kostbare giften zijn van een totaal andere orde dan de rest van de museumcollectie, stelt directrice Gemke Jager van het zilvermuseum. „Op de eerste verdieping staat prachtig zilver van vooral de gegoede burgerij. Maar op deze etage staat zilver zoals je dat zelden ziet. Op cadeaus voor het Koninklijk Huis deed een zilversmid bijzonder goed zijn best; dat zie je eraan af.”

De voorwerpen variëren sterk in stijl, vooral naar gelang de leeftijd ervan. Zo behoort een zestal gracieuze kaarsenhouders uit 2005 tot de topstukken. Toenmalig koningin Beatrix kreeg ze negen jaar terug van de koninkrijksregering, ter gelegenheid van haar zilveren regeringsjubileum. Ze zijn vervaardigd door de Schoonhovense smid Wouter van Baalen. „Bij officiële ontvangsten staan ze regelmatig opgesteld”, weet Jager.

Kerstgeschenk

Een andere publiekstrekker, Surtout de Table, dateert uit 1888. Het is een peperduur kerstgeschenk van koning Willem III aan de toen 8-jarige kroonprinses Wilhelmina. Jager: „De stukken zijn pas nog gebruikt, tijdens de nucleaire top in Den Haag.”

Het servies –waarvan slechts enkele delen in Schoonhoven te zien zijn– bestond oorspronkelijk uit 81 delen. Hierbij hoorden onder meer een grote vaas, twintig bonbonnières, acht tienarmige en zeven twaalfarmige kandelaars. Met de opdracht was destijds 100.000 gulden gemoeid.

Of de uitbundige uiting van ’s konings liefde zijn prinsesje erg verrukt heeft, waagt de directrice te betwijfelen. Directeur C. J. Begeer van de firma die de opdracht kreeg, bezat meer pedagogisch invoelingsvermogen, vermoedt ze. „Als dank voor de opdracht schonk hij er een zilveren kinderservies bij. Daar kon ze tenminste mee spelen.”

Van een deel van Surtout de Table maakte koningin Wilhelmina na de Tweede Wereldoorlog praktisch gebruik. Jager: „In 1946 kwam Winston Churchill op Paleis Noordeinde. Hij was een stevige roker van sigaren, maar Wilhelmina was er altijd fel op tegen geweest dat er binnen werd gerookt. In het paleis waren nergens zilveren asbakken.” Het gewicht van Churchills komst deed de huisregel bezwijken. In allerijl liet de vorstin wat koperen asbakken verzilveren om de verbrande tabak in stijl op te vangen. Na zijn vertrek besloot ze een klein deel van haar kerstgeschenk om te laten smelten tot asbakken.

Gedekte tafel

Op de zaal onder de etage met vorstelijke geschenken betreedt de bezoeker de ”Wereld van zilver”, en nieuw concept van het Schoonhovense museum. Jager: „Voorheen presenteerden we de voorwerpen op de traditionele manier, op een plankje. Wij merkten dat dit het publiek niet meer aansprak en hebben gezocht naar een formule waarin mensen de betekenis van de voorwerpen zouden kunnen plaatsen.” Het resulteerde in onder meer een lange, feestelijk gedekte tafel met daarop het zilveren bestek, standaarden met brandende kaarsen, schalen en opscheplepels. Eromheen pronkt zilver in kabinetten rond thema’s zoals leven en dood, huwelijk en liturgie.

Aluminium

Achter in de zaal met koninklijke cadeaus kunnen mensen vanaf morgen zelf aan de slag in het zogeheten zilverlab. „Zo kunnen mensen ervaren hoe het is om zilversmid te zijn”, verklaart Leo van den Boogaert, strategie- en projectontwikkelaar voor musea. „Uit een krokettenautomaat kunnen mensen materiaal halen. We bieden gebruiksaanwijzingen en voorbeelden van verschillende vormen aan en alle gereedschappen liggen klaar. Hiermee kunnen bezoekers bijvoorbeeld vriendschapsringen maken.” Als materiaal wordt overigens aluminium gebruikt.

De metamorfose van het museum duurde een jaar en kostte in totaal bijna 700.000 euro. De tentoonstelling ”Koninklijke cadeaus” loopt tot 26 oktober.