„Dieptriest”, zei CU/SGP-lijsttrekker Peter van Dalen, over het voornemen van Wilders om alle eurosceptische partijen te bundelen in het Europees Parlement en een grote fractie te gaan vormen. „Mogelijk zelfs de derde groep in het EP”, schatte debatleider André Zwartbol.

Het rechtse kamp waarin Wilders zich momenteel beweegt heeft ,racistische trekken”, aldus Van Dalen. ,Hij gaat in zee met Le Pen. Weliswaar met de dochter, zegt hij. Maar vader Le Pen is altijd nog haar belangrijkste adviseur. Die heeft contacten met Dieudonnée, die de alternatieve Hitlergroet heeft bedacht.”

SP’er Dennis de Jong is bang voor mogelijk effecten van deze rechtse bundeling. ,Deze is gebaseerd op het wegzetten van mensen. Dat is verschrikkelijk. Antisemitisch taalgebruik in het Parlement kan zomaar heel gewoon worden. Daar ben ik bang voor.”

Toch denkt Van Dalen niet dat de bundeling van rechtse groepen uit alle lidstaten zal slagen. ,Zeker op rechts zijn politici goed in ruziemaken. Ook bij de PVV is veel ruzie geweest. Ik denk niet dat dit lang standhoudt. En, eerlijk gezegd, ik hoop ook dat het uiteenvalt.”

Dat denkt ook CDA-lijsttrekker Esther de Lange. ,Het is Wilders nog nooit gelukt vijf jaar lang een team bij elkaar te houden. Laten we eens zien of het hem lukt.”

Wilders zelf zegt dat hij Marine le Pen diep in de ogen heeft gekeken en heeft gezien dat het een ,prima” vrouw is. De Lange: ,Ik weet dat Franse vrouwen heel charmant kunnen zijn, maar dit is wel heel erg snel.”

Jammer dat PVV’er Marcel de Graaff kort voor het debat afbelde. Deze vertegenwoordiger van Wilders is ook christen.

Superstaat

Heel erg naar rechts willen de christelijke kandidaten dus niet afbuigen. Maar bij alle drie leeft de reserve tegenover het ”Grote Europa.”

Van Dalen voert campagne met de leus ”Samenwerking ja, superstaat nee.” Brussel moet zich niet overal mee bemoeien.”

Maar afscheid nemen van Europa is helemaal niet goed, meent hij. ,Dat is extreem en onverstandig. Nederland leeft van export en transport. Als je buiten het speelveld gaat staan, ben je per definitie verliezer.”

De Lange pleit voor ,concentratie op kerntaken”. Debatleider Zwartbol vindt dat te vaag en abstract. ,Daar wint u het vertrouwen niet mee terug.”

De Lange heeft wel een voorbeeld: ,Neem een agrariër met kippen. Die heeft enkele jaren geleden zijn stallen moeten afbreken omdat ze niet voldeden aan de regels. Maar in Tsjechië staan die stallen nog gewoon en maken zo onze boeren kapot. Daar kun je nu alleen tegen optreden met jarenlange procedures bij het Europese hof. Dat moet makkelijker kunnen, natuurlijk. Als we regels afspreken in Europa, moeten we ze ook handhaven.”

Zij ontkent niet dat er een vertrouwensbreuk in Europa is. ,We kunnen niet, net als D66, doen alsof er niets aan de hand is en gewoon doorgaan. Daarom moeten prioriteiten stellen.

Van Dalen vraagt waarom de Europese Volkspartij (EVP) waarbij het CDA is aangesloten, toch nog pleit voor een “Verenigde Staten van Europa”. De Lange: ,In het CDA-programma staan zulke dingen niet. Maar we staan wel achter de bankenunie. We vinden namelijk niet dat onze burgers moeten opdraaien voor de crisis.”

Volgens De Jong hebben de burgers geen behoefte aan een bankenunie. ,De kiezer wil gewoon een bank die hij kan bellen, in zijn eigen wijk. Laat Europa zich daar niet mee bemoeien. In het Parlement zijn er ook stemmen om zich uit te spreken over abortus en prostitutie. Laat dat over aan de lidstaten, zou ik zeggen.”

Dodencel

Tot nu toe bleef het allemaal wat algemeen. Over meer of minder Europa. Ook niet-christelijke politici hadden dit gesprek zo kunnen voeren.

CU’er Peter van Dalen bracht het gesprek nu op de werkgroep godsdienstvrijheid in het Europees Parlement, waarvan hij samen met SP’er Dennis de Jong voorzitter is. Van Dalen: ,Europa hield zich met van alles en nog wat in de wereld bezig, maar niet met dit. Buitenlandcoördinator Ashton gaf dat toe. Toen is dat veranderd. De EU heeft in meer dan 150 landen ambassades. Die gaan er nu op letten hoe landen met wie wij handel drijven, met religieuze vrijheid omgaan.”

Blijft dat geen ketelmuziek, was de vraag. Nee, stelde Van Dalen, er zijn tastbare resultaten. ,De advocaat van Asia Bibi –die in Pakistan in de dodencel zit-- wordt nu deels door de EU betaald.”

De Lange vindt het ,heel belangrijk” dat godsdienstvrijheid nu op de agenda staat. ,De EU praat over allerlei minderheden, behalve over christelijke. Daarover zijn we heel Frans. Dat is nu gelukkig voorbij. Ook in de Irakcommissie waarin ik zit, heb ik gezegd dat het goed is dat we daar wegen aanleggen, maar het lot van de Iraakse christenen moeten we niet vergeten.”

Nu wordt De Jong wat kritisch. ,Toen wij met deze werkgroep begonnen, had het CDA geen interesse. Maar willen jullie nu toch ook actief lid worden?”

De Lange: ,O, wat jammer dat dit nu in verkiezingstijd wordt gebruikt om ons uit elkaar te spelen. Juist wij zouden hier één lijn moeten trekken.”

Juist ‘wij’ als christenen, bedoelt De Lange. Juist dat onderdeel bleef in het debat een beetje op de achtergrond. De verschillen tussen de partijen zijn duidelijk. Bij CU/SGP is de Bijbel de norm, bij het CDA inspiratiebron en voor SP’er De Jong ligt het geloof aan de ,persoonlijke kant”. Hij is geïnspireerd door de Bergrede en voelt de ,morele plicht om het beste te doen voor andere mensen”, maar dat is niet de basis van het verkiezingsprogramma.

De Jong probeert in het EP vooral ,bruggen te slaan”, zegt hij. ,Enerzijds zit ik met Peter van Dalen in de werkgroep godsdienstvrijheid. Anderzijds trek ik met Sophie in ’t Veld van D66 op in de werkgroep secularisme. Daar vond men aanvankelijk dat de godsdienstvrijheid was doorgeslagen en dat we gas moesten terugnemen. In dat verband zeg ik: Kom niet aan de godsdienstvrijheid. Het mooie is dat we daar nu precies hetzelfde doen als in de andere groep, namelijk het beschermen van overtuigingen, zoals die van atheïsten en humanisten.”

Turkije

Als Van Dalen dan zo graag christenen beschermt, moet hij ook open staat voor het EU-lidmaatschap van Turkije, want dat zien Turkse geloofsgenoten als een uitkomst. Maar die kant wil de CU’er niet op. ,Premier Erdogan voert in Turkije een onderdrukkend regime. Er worden zelfs kerken gesloten. Christenen hebben daar veel last van. Maar de oplossing ligt niet in EU-aansluiting.”

Ook het CDA is niet voor lidmaatschap van Turkije. De Lange: ,Maar werk wel aan een alternatief daarvoor. Het is onverstandig om de deur dicht te slaan. Ook economisch is dat onverstandig, gezien de vele bedrijven die daar spullen verkopen.”