Als blijkt dat de experimenten slagen, mogen alle universiteiten en hogescholen de nieuwe regels toepassen.

De bewindsvrouw wil met haar plan de kwaliteit van het hoger onderwijs verbeteren en de belangstelling voor sommige studies verhogen.

De staatssecretaris vindt dat de „gelijkheidsdeken” van het Nederlandse onderwijs af moet. Die doet het Nederlandse onderwijs geen goed. Bovendien voelen sommige studenten zich te weinig uitgedaagd. Nijs vreest dat de beste studenten naar het buitenland zullen vertrekken om daar hun opleiding te volgen. „Topkwaliteit moet ook in Nederland te koop zijn”, zo schrijft de bewindsvrouw in de notitie aan het kabinet.

Om de topopleidingen te bekostigen moeten de collegegelden omhoog. Deze opleidingen zijn nu eenmaal duurder doordat er meer individuele begeleiding is en de hoogleraren, die vaak uit het buitenland afkomstig zijn, hogere salarissen hebben dan hun collega’s. Op dit moment bedraagt het collegegeld 1495 euro per jaar. Het is nog niet duidelijk hoeveel collegegeld de topopleidingen maximaal mogen vragen.

Door de differentiatie zouden voor sommige opleidingen de collegegelden ook omlaag kunnen. Gisteren zei Nijs voor het nieuwsbulletin van de commerciële zender RTL4 dat ze daarbij denkt aan de exacte studies. Daardoor zou de belangstelling van jongeren voor bètastudies, die landelijk gezien tanend is, weer groter kunnen worden.

Ook andere studies waar nu weinig belangstelling voor is, zouden door verlaging van het collegegeld aantrekkelijker kunnen worden. Als voorbeeld noemde de bewindsvrouw het vak Duits, waarvoor zich per jaar maar twintig nieuwe studenten aanmelden, terwijl Duitsland een groot Europees land is en een van onze belangrijkste handelspartners is.

Naast de collegegelddifferentiatie mogen de universiteiten en hogescholen vanaf volgend cursusjaar hun studenten via toelatingsexamens of testen selecteren op kennis, talent en motivatie. „Het gaat erom de juiste student op de juiste plaats te krijgen”, aldus de staatssecretaris.

De selectie van studenten is volgens Nijs ook een voorwaarde om topopleidingen tot stand te kunnen brengen. Daar mogen alleen de meest getalenteerde studenten worden toegelaten.

De studentenvakbond LSVb en de universiteiten reageren afwijzend op de plannen. De studenten zijn bang dat de toegankelijkheid van het onderwijs gevaar loopt. Voorzitter E. d’Hondt van de VSNU, de koepel van universiteiten, stelt dat toegangsexamens weinig voorspellende waarde hebben.

De Tweede Kamer voelt ook weinig voor collegegelddifferentiatie en selectie. Enkele jaren geleden wilde minister Hermans van Onderwijs, evenals Nijs lid van de VVD, beide maatregelen tegelijkertijd invoeren met de bachelor/masterstructuur. De Tweede Kamer heeft daar toen een stokje voor gestoken omdat die voor iedereen gelijke toegankelijkheid van het onderwijs wilde.