Alex de Bruijn van Driestar managementadvies stelt in RD 14-4 dat het werken aan de professionele ontwikkeling in het team de grootste uitdaging voor school­leiders vormt. Het team, zo stelt De Bruijn, kunnen we beschouwen als groep 9, waarbij hij veronderstelt dat het proces tussen leerkracht en groep enerzijds en team en schoolleider anderzijds parallelen vertoont.

De Bruijn heeft een punt. Er is inderdaad sprake van een parallelproces in de school. Hoe bestuur en directie of directie en managementteam met elkaar omgaan en communiceren, vertaalt zich terug in het team en voor de klas. De Bruijn noemt echter in zijn hele bijdrage –die vooral in het licht staat van professionele ontwikkeling– één belangrijk element niet: de relatie. En dat is precies het punt waarop het in veel (school)teams misgaat.

Er wordt veel tijd besteed aan het professionaliseren van teams. De goedgevulde nascholingspot wordt doorgaans voluit gebruikt. Het imago van de school wordt scherp bewaakt en de pr wordt steeds professioneler ingezet. Maar in de maalstroom van onder­wijskundige ambities, schaalvergrotingen, bezuinigingen en efficiëntieslagen dreigt het belang van de relatie uit het oog verloren te worden. En dat is een reden tot zorg. De relatie is tenslotte de basis, de primaire voorwaarde, voor elke vorm van samenwerken. Of het nu gaat om de leerkracht voor de klas, de directeur en zijn team of het bestuur en het management en team.

Instemmend

Ongetwijfeld zijn veel (school)­leiders het hiermee eens. Zij zullen instemmend knikken: natuurlijk draait het om de relatie. Maar wij dagen directies, teams én besturen uit zich af te vragen hoe het in hun organisatie met de relatie is gesteld. Wat doet u wérkelijk aan de persoonlijke verbinding met elkaar? Nemen directeuren nog de tijd om bij de leerkrachten binnen te lopen voor een praatje dat niet over het werk gaat?

Is er genoeg openheid in de school om het niet met dingen eens te zijn en dat in te brengen? Is er de veiligheid om te zeggen dat je tegen de projectweek opziet? Durven ook de introverte collega’s zich te uiten? Gaat het alleen over de beste aanpak van de probleemleerlingen, of ook over de emoties van degene die met hen werkt? Ergeren collega’s zich aan elkaars verschillen, of zien ze die als positieve kansen? Zijn ze überhaupt met elkaar in gesprek over die verschillen? Kennen ze elkaars sterke kanten?

Weten mensen van elkaar hoe ze reageren op stress? Durven ze elkaar hulp te vragen, of vecht ieder op zijn eigen eilandje? Is er volledige transparantie, of gonst de school van de indirecte communicatie? Worden problemen afgedaan met grapjes of goed­bedoelde dooddoeners, of mogen ze op tafel komen? Hebben besturen nog contact met ‘het veld’, of is de directie hun enige verbinding met de praktijk?

Sluipend

Het kan lange tijd goed lijken te gaan zonder investeringen in die relatie. Zo goed zelfs dat de relatie wordt gerekend tot de softe kant, die er wat minder toe doet. Tot er stress ontstaat. Omdat er drie collega’s tegelijk ziek worden, omdat er een conflict is, omdat er een negatief inspectierapport is, of omdat er nog iets anders gebeurt waarbij mensen op elkaar moeten kunnen terugvallen.

Dan blijkt ineens dat de relatie niet voldoende aanwezig is. Dat er nog wel werd gesproken over het werk, maar niet over de mens achter het werk. Dat gebeurt niet van de ene op de andere dag. Het is een sluipend proces, waarbij mensen elkaar langzaam kwijtraken en tot hun eigen verbazing soms plotseling tegenover elkaar komen te staan. Met soms grote escalaties tot gevolg.

Floreren

Werken aan het team is dé uitdaging van schoolleiders, stelde De Bruijn. Hij heeft gelijk. Laten schoolleiders investeren in sterke teams. Maar dat begint niet bij professionaliseren en een minimum­omvang voor parttimers vaststellen. Dat begint bij het fundament. Een gezonde, veilige relatie, waarin mensen gerespecteerd en gezien worden en kunnen floreren. Dat is het mooiste parallelproces tussen leerkracht en leerlingen en schoolleider en team dat we een school kunnen toewensen.

De auteurs zijn (team)coach bij Outback Explorers.