„Ouders moeten hun invloed op hun kinderen niet onderschatten”: dat is een van de conclusies van het lectoraatsonderzoek van het Hoornbeeck College uit gesprekken met meer dan 150 jongeren in de leeftijd van 14 tot 23 jaar. Ouders zijn de belangrijkste opvoeders. Op de vraag waarom ze zo veel invloed hebben, komen mooie antwoorden, zoals: „Bij je ouders kun je altijd terecht.”

Deze reacties van jongeren zijn van alle tijden. In heden en verleden zijn ouders altijd de meest betekenisvolle opvoeders geweest. Naast het gezin hebben in de reformatorische kring de kerk en de school ook een belangrijke taak in de opvoeding. Die samenwerking tussen gezin, kerk en school maakt de opvoeding sterk. Jongeren leren wortelen in het Bijbelse gedachtegoed.

Tegelijkertijd weten we dat er veel meer beïnvloeders zijn. Vrienden, de mensen in de straat, het dorp of de stad en collega’s van het bijbaantje. Die beïnvloeders zijn ook van betekenis. Dat werkt niet altijd positief. Het is echter noodzakelijk dat jongeren over de muren van het eigen gezin heen leren kijken.

Schermwereld

Sinds ongeveer een kwarteeuw is er een belangrijke beïnvloeder bijgekomen: de fascinerende digitale wereld in de vorm van een mobieltje, dvd’s en sociale media. Deze wereld neemt een grote plaats in het leven van jongeren in, trouwens ook in dat van veel ouderen. De invloed van de altijd aanwezige digitale wereld is veelomvattend. Je hebt die nodig voor schoolopdrachten, je kunt iets volgen over een boeddhistische plechtigheid, je hebt contact met je vrienden enzovoorts.

Naast de ‘gewone’ wereld is er zo in de loop van de tijd een schermwereld ontstaan. Het scherm van de laptop en de smartphone vormt een eigen wereld. De digitale wereld die, na het gezin, de kerk, de school en de sociale omgeving, wel de vierde opvoeder wordt genoemd, is een concurrent geworden van de eerste opvoeders, de ouders. Hun invloed, hoewel ze aan de top staan van mensen die veel voor jongeren betekenen, is verhoudingsgewijs afgenomen. De betekenis van de binnenwereld, het gezin en de daarbij aansluitende sociale verbanden, is kleiner geworden door de nadrukkelijk aanwezig buitenwereld, in dit geval de digitale wereld.

Wat betekent deze werkelijkheid voor de positie van de ouders? Heel veel. Door deze maatschappelijke verandering is de betekenis van de opvoeding toegenomen. De schermwereld biedt vele mogelijkheden om op allerlei gebieden virtueel te consumeren. Maar de vluchtigheid die bij de virtuele wereld hoort, brengt geen binding tot stand. Dat doen ouders en andere opvoeders wel. Zij binden door hun persoonlijkheid, liefde en warmte jongeren aan onder meer het gezin en de kerk.

Het is niet zo dat ouders van tijd tot tijd een poosje aandacht besteden aan binding, nee, juist door de dagelijkse omgang en de daarmee verbonden liefde tussen ouders en kinderen en omgekeerd, ontstaat er een band. Als er door ongunstige gezinssituaties geen verbondenheid groeit, heeft dat vaak grote gevolgen in het latere leven, vooral op het gebied van hechting.

Verbondenheid

De dominante aanwezigheid van de virtuele wereld blijft echter niet zonder gevolgen. Erotiek ligt in onze samenleving gewoon op straat. Niet voor niets spreekt men over de geërotiseerde en gepornificeerde maatschappij. Dat is ernstig. Seksualiteit hoort bij een ontluikende liefdesrelatie tussen één jongen en één meisje en in het huwelijk. Het is een uiting van het gericht zijn op elkaar. Liefde zoekt zichzelf niet, zo schreef Paulus in zijn brief aan de Korinthiërs. De virtuele seksualiteit zoekt zichzelf wel. Op het scherm zijn volkomen anonieme personen te zien die alleen beogen om op zichzelf gerichte lusten op te wekken en te bevredigen. Die vorm van seksualiteit heeft de Heere met Zijn schepping absoluut niet bedoeld.

Als jongeren volwassen worden met zo’n on-Bijbelse en egocentrische visie op seksualiteit, kunnen er vreemde dingen gebeuren. Dan is het mogelijk dat een meisje na vier weken verkering merkt dat ze zwanger is en dat de jongen daarna de relatie verbreekt. Er was geen of in ieder geval maar weinig verbondenheid en hoofdzakelijk op zichzelf gerichte lust.

Wat is het belangrijk dat jongeren in gezinnen opgroeien waar binding is en waar ze aan hun vader en moeder zien dat zij van elkaar houden. Als het goed is, leren jongeren in de gezinnen wat het betekent om binding te hebben en niet om in de eerste plaats zichzelf te zoeken. Daar leren ze ook wat het wil zeggen om de Ander te zoeken. Tijdens de doop zijn de namen van onze jongeren verbonden met de naam van de Drie-enige God. Daarom moeten ouders hun grote invloed gebruiken om, in gebondenheid aan Schrift en belijdenis, hun kinderen voor te leven, Coram Deo, voor Gods aangezicht.

De auteur is lector identiteit aan het Hoornbeeck College. Dit artikel is een bewerking van de lezing die hij gisteren hield op een bijeenkomst van de Reformatorische Oudervereniging in Vianen.