Optimistisch zijn de PvdA’ers aan het begin van de avond nog wel. Talloze politici en vrijwilligers hebben de laatste dagen alles op alles gezet om toch een goede uitslag neer te zetten. Ook PvdA-Kamerlid Arib is veel op straat geweest. En ze komt er met een goed gevoel vandaan: „Tijdens het canvassen was de sfeer een stuk minder negatief dan in de media.”

Partijvoorzitter Spekman probeert een kwartier voordat de stembussen sluiten de stemming wat op te fleuren. „Maak er een leuke avond van”, roept hij zijn partijgenoten toe. Die klappen echter helemaal dicht als even na negen uur de eerste prognose op de schermen verschijnt: in procenten een derde minder stemmen, 352 raadszetels verloren.

Spekman spreekt even later van een „behoorlijk verlies.” Het is duidelijk, vervolgt hij, „dat dit voor ons een lastige avond gaat worden.” Toch blijft hij optimistisch: „In Utrecht kwamen we eens op 7 zetels, en bij de eerstvolgende verkiezingen weer op 14.” En de uitslag mag dan tegenvallen, „we maken het hier nog wel gezellig voor onze vrijwilligers.”

De definitieve prognose komt tegen tien uur ’s avonds binnen. Hetzelfde beeld: een fors verlies. De cijfers maken nauwelijks meer emoties los bij de PvdA’ers. Alsof er niets aan de hand is, keuvelen ze gezellig verder met hun vrienden en bekenden.

Ook PvdA-lijsttrekker Tang voor de Europese verkiezingen in mei dit jaar laat zich niet afleiden door het slechte resultaat bij de gemeenteraadsverkiezingen. Hij laat er zijn campagne in elk geval niet door beïnvloeden: „Wij gaan met dezelfde inzet en hetzelfde enthousiasme aan de slag.”

Desondanks wordt de malaise alleen maar groter als even na elf uur blijkt dat de PvdA niet alleen in Rotterdam een mokerslag krijgt, maar ook in de hoofdstad een enorme klap te verwerken krijgt: voor het eerst sinds 1949 zal de partij niet als grootste uit de stembusstrijd komen. Het past in het beeld zoals dat sinds halverwege de avond stukje bij beetje wordt ingekleurd: de gifbeker moet leeg. Helemaal leeg. Tot op de bodem.

PvdA-leider Samsom probeert zijn achterban even later een hart onder de riem te steken: „De PvdA heeft wel verloren, maar we zijn niet verslagen.” Volgens hem heeft zijn partij hard gewerkt, „maar zien velen het resultaat nog niet.” Althans: de resultaten van het kabinetsbeleid „komen te langzaam binnen om nu al daarvoor de beloning te ontvangen.”

De komende tijd zullen hij en zijn partijgenoten dan ook hard moeten werken „om vertrouwen terug te winnen en om die resultaten wél te boeken.”

De PvdA zal met hernieuwde energie „blijven strijden voor een sterker en socialer Nederland”, verzekert Samsom. „Wij zijn geen mooiweerpartij. Mensen verwachten van ons dat we de kopjes niet laten hangen. We staan er ook als de wind in ons gezicht blaast. We gaan door op onze weg. We zetten de strijd voort.”

PvdA-staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) ziet de toekomst ondanks alles zonnig in. Een economische crisis van vijf jaar mag dan voor de doorsnee-PvdA-kiezer te lang zijn, als ze straks de vruchten van het beleid kunnen plukken, komen ze naar de partij terug. „Het is een kwestie van lange adem.”