Feestje, vorige week bij de nationale politie. „Uitermate tevreden” toonde landelijk politiebaas Gerard Bouman zich over de misdaadcijfers over 2013. De criminaliteit in Nederland nam af. Er deden zich vorig jaar 1633 overvallen voor, een daling van 18 procent ten opzichte van 2012. Vorig jaar waren er 7017 straatroven, een daling van 12 procent. Nederland telde in 2013 87.177 woninginbraken, een afname van 5 procent. Bovendien daalde het aantal geweldszaken. Vorig jaar betrof het 92.285 geweldszaken, 
7 procent minder dan in 2012.

De misdaad in de westerse wereld is de afgelopen vijftien jaar duidelijk afgenomen, weet criminoloog prof. Jan van Dijk. „De vermogenscriminaliteit, zoals inbraken en diefstal, is in Amerika sinds de jaren negentig ongeveer gehalveerd. West-Europa volgde die trend. Niet alleen de kruimel­criminaliteit, ook het aantal moorden is in de westerse wereld de afgelopen vijftien jaar met ongeveer 50 procent gedaald.”

Van Dijk plaatst de ontwikkeling van de misdaad in historisch perspectief. „Vanaf ongeveer 1960 tot 2000 nam de welvaart in de westerse wereld toe. Er kwamen grote warenhuizen, het autobezit steeg sterk, mensen kregen steeds meer geld, ze kregen de beschikking over juwelen, dure televisies, elektronische apparatuur. Er waren dus veel meer mogelijk­heden om spullen te stelen. En dat gebeurde ook.”

Rond 1990 kwam in de westerse wereld een „omslagpunt”, analyseert Van Dijk. „Burgers en bedrijven gingen hun spullen beter beveiligen. Met betere sloten. Er kwamen veel meer particuliere beveiligers. Fietsen gingen aan de ketting. Het aantal auto­diefstallen is de afgelopen vijftien jaar ongeveer gehalveerd.”

Oorzaak van de dalende criminaliteit­scijfers is niet alleen een betere beveiliging van kostbare spullen, ook de vergrijzing speelt een rol, signaleert de crimino­loog. „Er zijn minder jonge mensen beschikbaar die misdaad kunnen plegen.”

Zijn de dalende misdaadcijfers ook te danken aan meer repressie en strenger straffen?

„Kwaad kan het niet als de overheid streng optreedt. Toch is het de vraag of meer repressie werkelijk de oorzaak is van de dalende misdaad. De afnemende criminaliteit zie je in heel de westerse wereld, ook in landen waar de autoriteiten soepeler zijn.”

De economische crisis van de afgelopen jaren logenstraft „het traditionele denkbeeld” dat misdaad vaak voortkomt uit armoede en werkloosheid, stelt Van Dijk. „De misdaad is ook tijdens de economische crisis gedaald.”

Cruciaal is dat de overheid energie steekt in preventie, ook in tijden van dalende misdaadcijfers, benadrukt Van Dijk. „Pak bijvoorbeeld spijbelen aan, zorg voor een goede begeleiding van kwetsbare gezinnen. Dat voorkomt een nieuwe criminaliteitsgolf.”

In Nederland sloegen zakkenrollers vorig jaar 13 procent meer toe dan in 2012. Hoe verklaart u dat?

„Dat heeft te maken met open grenzen. Zakkenrollers komen vaak uit Oost-Europa. Het is een fenomeen dat zich veel minder voordoet in Amerika.”

Welke vorm van criminaliteit baart u zorgen?

„Onlinecriminaliteit, een verschijnsel van deze tijd. Denk aan oplichting, datingfraude, digitaal pesten.” Zorgelijk vindt hij ook het gebrek aan samenwerking tussen politiekorpsen in Europa. „Het is mij een raadsel waarom er zo veel weerstand is tegen die samenwerking. Zelfs landen als Nederland en Duitsland wisselen nauwelijks politie-informatie uit over bijvoorbeeld inbraken. Terwijl we wel te maken hebben met in Europa rondreizende bendes.”