Welke informatie kwam er dinsdag allemaal naar buiten?

Allereerst presenteerde de CTIVD, de onafhankelijke commissie die toezicht houdt op de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD), een onderzoek naar de werkwijze van de diensten. Dat onderzoek is gedaan op verzoek van de Tweede Kamer naar berichten in juli vorig jaar dat de Amerikaanse inlichtingendienst NSA grootschalig informatie aftapte.

Verder presenteerden minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Hennis van Defensie hun reactie op een advies van de commissie-Dessens, die in december een advies uitbracht over de toekomst van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Daarna reageerden minister Plasterk op het eerstgenoemde rapport van de CTIVD over de werkwijze van de AIVD en MIVD.

Welk nieuws bracht de CTIVD naar buiten?

Ronduit schokkende informatie. De AIVD en MIVD gaan nog steeds af en toe flink in de fout met het verzamelen en verwerken van gegevens. Ze ondernemen acties waarvoor geen wettelijke basis is. Zo zet de AIVD agenten in om gegevens te verwerven op een manier die in feite neerkomt op de inzet van een tap, zonder hiervoor toestemming te vragen aan de minister. Die toestemming is wel nodig. Ook in het kader van de hackbevoegdheid worden zonder toestemming van de minister gegevens verworven op een manier die gelijkstaat aan de inzet van een tap.

Verder zijn er structurele gebreken in de manier waarop de diensten omgaan met telecommunicatie die uit de ether is opgevangen (”sigint”). Tot slot zet de MIVD de bevoegdheid om sigint te selecteren ook in binnen bepaalde samenwerkingsverbanden voor buitenlandse diensten, zonder hiervoor specifiek toestemming te vragen aan de minister.

Positief is dat de diensten niet grootschalig buiten de wet om informatie verzamelden. Toch noemde CTIVD-voorzitter Brouwer de onrechtmatigheden „geen kattenpis.” Zomaar kan de balans tussen het belang van terrorismebestrijding en de grondrechten van burgers verstoord raken.

Hoe reageerde minister Plasterk op het rapport?

Vrij laconiek. Hij sprak in een reactie van „procedurele onvolkomenheden.” De Tweede Kamer reageerde veel feller. Volgens D66 treden de diensten „te vaak” buiten de kaders van de wet. „Het rapport staat bol van de onrechtmatigheden”, aldus Kamerlid Schouw. Maar ook de VVD is kritisch. Die vindt dat de diensten niet lukraak grote hoeveelheden informatie mogen binnenslepen omdat dat technisch kan.

Hoe kijkt het kabinet aan tegen de toekomst van de inlichtingen- en de veiligheidsdiensten?

De regering is het in grote lijnen eens met de commissie-Dessens, die in december met een voorstel kwam voor de toekomst. Dessens adviseerde de veiligheidsdiensten meer bevoegdheden te geven, door ze ook communicatie via glasvezelkabels af te laten tappen. Nu mag dat alleen met communicatie door de lucht via de ether en satellieten. Als tegenwicht zou de controle door de Tweede Kamer uitgebreider moeten. Op dit moment krijgen alleen de fractievoorzitters via de zogenoemde ”commissie stiekem” vertrouwelijke informatie over de werkwijze van de diensten.

Plasterk en Hennis gaan bestuderen hoe het onderscheid tussen de genoemde vormen van communicatie kan verdwijnen, zonder dat dat ten koste gaat van de privacy van Nederlandse burgers.

Plasterk erkent dat de aansturing van de AIVD voor verbetering vatbaar is, maar hij staat niet te trappelen bij meer controle.