Frankrijk, Duitsland en Rusland kregen woensdag nog te horen dat zij, net als andere landen die niet meedoen aan de missie in Irak, in eerste aanleg geen deel krijgen van de 18,6 miljard dollar aan bouw– en andere opdrachten die de Amerikanen willen verstrekken.

Deze opstelling van de Amerikaanse regering leidde tot felle kritiek van onder meer Frankrijk, Duitsland, Rusland, Canada en de Europese Unie. Donderdag zei ook VN–baas Kofi Annan dat Washington zijn houding moet heroverwegen.

President Bush verdedigde zijn standpunt donderdag evenwel met de eenvoudige vaststelling dat de contracten nu eenmaal niet kunnen gaan naar landen „die het leven van hun militairen niet riskeren" in Irak.

Bush benadrukte wel dat de uitgelekte lijst van de meer dan zestig landen die contracten kunnen krijgen, niet definitief is. Naties die nu alsnog een bijdrage willen leveren aan zijn pogingen om Irak „een vrij en vreedzaam land" te maken, zijn „meer dan welkom".

Woordvoerder Scot McClellan van het Witte Huis maakte donderdagmiddag duidelijk dat James Baker hierover zal onderhandelen met de critici. Getoonde flexibiliteit van de landen die schuld hebben uitstaan in Irak, zou kunnen leiden tot een grotere Amerikaanse toeschietelijkheid als het gaat om de mate waarin landen kunnen meedingen naar contracten.

Canada, dat niet op de uitgelekte lijst van bevoorrechten staat, heeft volgens premier Chrétien donderdag van Bush te horen gekregen dat het land wel degelijk contracten in de wacht kan slepen. Hoewel de lijst, opgesteld door onderminister van Defensie Wolfowitz, Canada niet vermeldt, zou Bush tegen de scheidend premier hebben gezegd dat noorderbuur Canada niet hoeft te vrezen. Een regeringsfunctionaris zei later evenwel dat Bush alleen had gesproken over ’subcontracten’ en dat Canada niet kan bieden op hoofdcontracten.

In de aanloop naar de reis van Baker, een ’troubleshooter’ van de familie Bush, heeft de president verscheidene Europese leiders gebeld. Volgens The New York Times was Bush overigens wel „uitgesproken ongelukkig" om te spreken met buitenlandse leiders die net hadden vernomen dat ze uitgesloten zouden worden van contracten. Het Pentagon had de gewraakte lijst gepubliceerd slechts enkele uren voordat Bush Moskou, Parijs en Berlijn wilde vragen Baker te ontvangen voor overleg over schuldsanering.

Nederland staat overigens wel op de lijst. Desondanks sprak de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Bot donderdag in de Tweede Kamer van een onverstandige en politiek onhandige zet van de Amerikanen. „De Amerikanen hadden het nooit zo bikkelhard moeten uitdragen. Daar schiet niemand wat mee op."

Bush kon het donderdag toch niet nalaten om opnieuw uit te halen naar critici van zijn beleid. Hij toonde zich vooral geprikkeld door uitlatingen van de Duitse bondskanselier Schröder, die vindt dat de VS zich aan internationaal recht moeten houden bij de wederopbouw van Irak. „Internationaal recht? Dan kan ik beter mijn advocaat maar bellen!", aldus de Amerikaanse president tegenover journalisten in Washington.