Dat zei prof. dr. J. Hoek, dogmaticus aan de Protestantse Theologische Universiteit en de Christelijke Hogeschool Ede, maandagavond tijdens de derde cursusavond van AKZ+ over de dood. AKZ+ is een kennisplein dat door middel van cursusavonden theologische kennis relevant wil maken voor gewone gemeenteleden.

Met een citaat van de ethicus Frits de Lange liet de kenner van de gereformeerde spiritualiteit zien wat er sinds de Nadere Reformatie is veranderd in het denken over dood en leven. „De zin van de oude dag ligt niet meer in de voorbereiding op het sterven, maar draait om de voltooiing van het leven. Vroeger leefden we voor eeuwig, nu worden we slechts honderd.” Prof. Hoek sprak in dit verband van het zwitserlevengevoel: „Op onze oude dag moeten we eruit halen wat erin zit. We hebben dan tijd en geld. Maar als het genieten niet meer kan, moet het ook snel en pijnloos afgelopen zijn.”

Na de schets van deze „ingrijpende verschuiving” richtte de systematisch theoloog de aandacht op de ”ars moriendi”, de kunst of de gunst van het sterven. Prof. Hoek citeerde uitspraken van theo­logen uit de Nadere Reformatie: Voetius, Hoornbeeck, Saldenus en Lampe. Hij liet zien hoe de focus gaandeweg verschoof van het zien op Christus naar de eigen beleving. Zo beschrijft Voetius in zijn boek ”De praktijk der Godzaligheid” dat de pastor moet vragen of de ernstig zieke zijn of haar zonden belijdt en betreurt, Christus omhelst, in de gebeden de toevlucht neemt tot God en bereidt is zich over te geven aan God. Bij Lampe verschijnt een separerend element, waarbij de stervende zichzelf moet onderzoeken of de troost van het zalig sterven wel voor hem is.

Deze verschillen moeten volgens prof. Hoek onder andere gezocht worden in de verschillende contexten waarbinnen deze theologen werkten. „In de Reformatie wordt tegenover het sacrament het leven met Christus centraal gesteld als laatste hoop en houvast. In de tijd van de Nadere Reformatie is er sprake van een volkskerk waar praktisch iedereen tot de vaderlandse kerk behoorde. Hier ontkom je niet aan separeren.”

Uiteindelijk waardeert prof. Hoek het denken rond dood en leven in de Nadere Reformatie positief-kritisch. Hij spreekt van een „tegenontwerp” waar de dood geen taboe is. Het leven is hier niet het eigenlijke, maar een voorbereiding op het hiernamaals. Daarnaast laten de theologen zien dat vermaning en tucht naast de andere pastorale kerntaken onontbeerlijk zijn wanneer predikanten goed zorg willen dragen voor de ziel.

Hoek is wel kritisch over de individualistische inslag. In het Nieuwe Testament ligt de focus meer op de wederkomst, waar God terugkomt en recht doet, dan op het sterven. „Moeten we niet veel meer tegen elkaar zeggen hoe mooi dat dat wordt? We leven de dag tegemoet waar God recht doet aan onze vervolgde geloofsgenoten en het leed in concentratiekampen.”