Aan het eind van Wieringa’s ”Een mooie jonge vrouw” vertelt de hoofdpersoon, microbioloog van beroep, aan zijn studenten een verhaal over een kip. Ze groeide als slachtkuiken op in een enorme stal tussen tienduizenden soortgenoten van precies dezelfde leeftijd, voorbestemd om binnen luttele weken haar leven te eindigen. Maar de hoofdpersoon, die dan nog een kind is, ontdekt haar, en besluit om deze ene kip te redden. Daarbij maakt hij evenwel een fundamentele denkfout: de kip is niet in staat om zich aan te passen aan het vrije leven tussen de kippen in de achtertuin. „Ze wist niet hoe ze moest leven tussen haar soortgenoten, die wel wisten hoe dat moest, kip zijn.” Dankzij het idealisme van het kind kreeg de kip een nog ongelukkiger leven dan ze al had.

In dat ene, simpele verhaal ligt, als in een glanzende kiemcel, de strekking van Wieringa’s hele boekje besloten. ”Een mooie jonge vrouw” gaat over de relatie tussen mens en dier, over leven –ook als mens– tussen je soortgenoten, over moeizame verhoudingen en haperende liefdes, over idealisme dat vervluchtigt, over ouder worden, over heimwee naar vroeger „omdat je je soms opeens herinnert hoe het was om… een hart te hebben, een hart dat je in staat stelde tot grote, onbezonnen daden, om vervoerd te raken en je deel te voelen van het leven op aarde.”

Dit is dus een verhaal dat aan grote thema’s raakt, en dat inspeelt op actuele discussies: kunnen dieren ongelukkig zijn, hebben ze gevoel en een bepaalde mate van bewustzijn, kunnen ze lijden? Hoe schuldig zijn wij mensen aan alle pijn die bij dieren veroorzaakt wordt, en waarom lijden wij mensen, en veroorzaken we pijn? Wat Wieringa hier doet is woorden geven aan een algemeen, onbestemd gevoel dat in onze samenleving steeds sterker wordt, en waarbij langzaam maar zeker het onderscheid tussen mens en dier begint te vervagen.

De hoofdpersoon van het verhaal is iemand die, net als zijn kip, er maar niet in slaagt om goede verbindingen te leggen, om zich thuis te voelen in het leven. Hij trouwt met een veel jongere vrouw, maar dat confronteert hem des te pijnlijker met zijn ouderdom en onvermogen, een gevoel dat hij dan weer bestrijdt door vreemd te gaan met een nóg jongere vrouw.

In de loop van het verhaal lijkt zijn hele bestaan langzaam uiteen te vallen, tot hij alleen nog het verlangen naar een hart, een ziel overhoudt. Die schrijnende ontwikkeling wordt overigens hier en daar geïllustreerd met seksscènes die weinig aan de verbeelding overlaten – reden waarom menige christelijke lezer ondanks alle diepzinnige inhoud die Wieringa te bieden heeft, toch de voorkeur zal geven aan het actieboek dat de christelijke boekhandel tijdens de Boekenweek weggeeft.

Lisette van de Heg is dit jaar de schrijver van dat actieboek. ”Later” heet het, en het vertelt het verhaal van een man die –ook al– is vastgelopen in zijn leven en relaties. In een opwelling besluit hij om, net als vroeger, samen met zijn vader op reis te gaan in hun oude rode Volkswagenbusje. Onderweg wordt langzamerhand duidelijk wat er jaren geleden met zijn moeder is gebeurd, hoe dat de relatie met zijn vader heeft bepaald, en hoe dat verklaart waarom hij is wie hij is.

Het zou een even treurig en schrijnend verhaal kunnen zijn als dat van Wieringa, maar Van de Heg laat het niet bij een beschrijving van de problemen. Haar hoofdpersonen nemen zich voor om het voortaan beter te doen, om niet tot later te wachten maar het leven nu te leven en relaties nu vorm te geven. Dat is natuurlijk ook typisch het verschil tussen een seculiere en een christelijke roman: christelijke romans kunnen eenvoudig niet zonder zingeving, en dat uit zich meestal ook in hoopvolle perspectieven die zich aan het eind van het verhaal ontvouwen.

Dat zet mij als lezer voor een moeilijk dilemma. Ik geloof dat Van de Heg gelijk heeft als ze ervan uitgaat dat het leven een zin en een doel heeft, dat mensen keuzes moeten maken en dat verandering ten goede mogelijk is. Haar verhaal is nergens aanstootgevend – zoals dat van Wieringa op sommige punten is. Het is een prima, realistisch verhaal, dat helemaal past bij de christelijke boekhandel en zeker veel lezers plezier zal doen. Maar het is uiteindelijk qua visie en ideeën magerder, het heeft minder diepgang en oppervlakkiger karakters dan dat van Wieringa.

Natuurlijk is het niet helemaal eerlijk om zo’n vergelijking te trekken, want bijna alle Nederlandse schrijvers moeten het op de genoemde punten onvermijdelijk afleggen tegen Wieringa. Schrijvers van zijn kaliber weten bij hun lezers gevoelens op te roepen die dieper gaan dan de veel voorspelbaardere en bekendere gevoelens die de meeste –christelijke en niet-christelijke– schrijvers teweegbrengen.

Soms word je als lezer geraakt door een zin, een fragment, en je denkt: „Zo had ik het nooit gezien, maar dit is precies wat het is, zo beleef ik dat ook.” Die schok van herkenning, het gevoel dat je diepe waarheden over het leven ontdekt – daar gaat het om in de literatuur. De kracht van een schrijver zit altijd in zijn vermogen om dat gevoel bij lezers op te roepen. En wat dat betreft kunnen alle christelijke schrijvers –inclusief Van de Heg– iets van Wieringa leren: lezers raken is niet alleen een kwestie van vakmanschap en schrijverstechniek, maar ook van existentieel leven en geloven. Het is nu eenmaal niet zo simpel om te proberen de wereld en het leven en de mensen te doorgronden, en daarbij volstrekt eerlijk te blijven. Dat doel heeft geen schrijver ooit helemaal bereikt.

”Een mooie jonge vrouw”, Tommy Wieringa; uitg. CPNB/De Bezige Bij, Amsterdam; Boekenweekgeschenk 2014; ISBN 978 90 5965 234 7; 96 blz.; van 8-15 maart gratis bij aankoop van € 12,50 aan boeken.
”Later”, Lisette van de Heg; uitg. Plateau, Barneveld; BCB-actieboek 2014; ISBN 978 90 5804 092 3; 96 blz.; van 5-15 maart gratis bij aankoop van € 12,50 in de christelijke boekhandel.