De HEMA in het veendorp langs de Gouwe oogt op een doordeweekse morgen als een ietwat groot uitgevallen dorpswinkel. Twee vrouwen staan gemoedelijk te praten, de caissière vraagt aan een klant hoe het gaat. Dat er verkiezingen aan zitten te komen, boeit de meeste winkelende mensen niet.

Vutter A. Korevaar (73) is een van de uitzonderingen. Hij woont al 48 jaar in Waddinxveen en vindt het heel bijzonder dat de christelijke partijen –met uitzondering van het CDA– elkaar hebben gevonden in de Protestantse Combinatie Waddinxveen (PCW). „En ze hebben nog een behoorlijke stem in het kapittel ook.”

Korevaar merkt dat in de dagelijkse praktijk. „Ik zie het aan de zondagsrust, die hier nog redelijk gewaarborgd is. Ik vind het fijn dat de PCW vasthoudt aan de zelfstandigheid van Waddinxveen. Ik ben bang dat we onze identiteit kwijtraken als we samengaan met Gouda.”

Een andere Waddinxvener in de HEMA, G. van Wageningen, knikt instemmend. „In Gouda bouwen ze een stadhuis zonder dat ze er geld voor hebben. Als we met die gemeente samengaan, is onze portemonnee gauw leeg.”

Toch vindt Van Wageningen dat Waddinxveen, met de PCW in het college, wel wat zuiniger aan mag doen. „Ze zijn volop aan het bouwen aan een nieuw winkelcentrum. Ondernemers in het oude winkelcentrum worden weggekocht. Dat kost de Waddinxveense gemeenschap veel geld. Daar is best wel wat onbehagen over.”

De eigenaar van de plaatselijke HEMA, Henk de Bas, vindt het juist positief dat er in tijden van crisis een compleet nieuw winkelhart in het dorp wordt gebouwd. „Al dertig jaar praten we over de verplaatsing van het winkelcentrum. Dat het nu toch gebeurt had ik niet verwacht. Het bewijst wel dat Waddinxveen het kan betalen.”

De Bas is voorzitter van de ondernemersvereniging en bestuurslid van de HKV. Zijn broer Jan deed in 1988 een doctoraalstudie naar de ontstaansgeschiedenis van de vereniging. „Ik dacht altijd dat de partij speciaal voor de schoolstrijd was opgericht. Dat bleek niet te kloppen: het was het streven naar grotere politieke invloed dat de orthodox-hervormden in 1935 een eigen politieke partij deed beginnen.”

De Gereformeerde Bondsrichting binnen de Nederlandse Hervormde Kerk was in de eerste helft van de vorige eeuw sterk vertegenwoordigd in Waddinxveen. Politiek stemden ze verdeeld. Jan de Bas: „Leden van de Brugkerk waren lid van SGP, CHU, ARP en zelfs van het PvdA.”

Het was de herenboer T. A. van der Hee die in 1931 met de CHU brak omdat die partij volgens hem niet behoudend genoeg was als het ging om de zondagsrust. Met de naam Hervormde Kiezers haalde Van der Hee een raadszetel binnen na de gemeenteraadsverkiezingen van 1931.

Dat de Hervormde Kiesvereniging een enorme groei doormaakte, kwam vooral door ds. L. Vroegindeweij, die van 1934 tot 1949 in Waddinxveen stond. In de kerkbode schuwde de predikant niet om over politiek te schrijven. Het leverde hem de bijnaam ”het 14e raadslid” op. De kritiek die ds. Vroegindeweij buiten zijn eigen kring kreeg, zorgde voor een steeds hechtere band tussen de bonders binnen de Waddinxveense hervormde kerk. Mede daardoor werd de HKV in 1939 zelfs de grootste partij.

Met de andere christelijke fracties, CHU, ARP en SGP, boterde het niet zo. De CHU zag de HKV vooral als de grote hervormde concurrent die veel stemmen afsnoepte. De SGP vond de HKV niet behoudend genoeg. En met ARP-burgemeester Troost had Van der Hee regelmatig confrontaties.

Des te opmerkelijker was het dat ARP, CHU, SGP en HKV na de oorlog een gezamenlijke fractie vormden in de raad van Waddinxveen. Deze samenwerking duurde tot 1969. Dertien jaar later vonden de HKV, SGP, GPV en RPF elkaar en vormden de PCW „omdat ze met elkaar één christelijk geluid wilden laten horen.”

Ongeveer een derde van de Waddinxveners die plaatselijk PCW stemmen, kruisen bij de landelijke verkiezingen het hokje van de SGP aan, denkt Henk de Bas. Nog eens een derde stemt ChristenUnie. De andere PCW’ers stemmen landelijk veel CDA en ook wel VVD. „Of ze stemmen niet bij de Kamerverkiezingen en wel bij de raadsverkiezingen. PCW’ers staan over het algemeen dicht bij de mensen. Als je onze wethouder ’s morgens een mailtje stuurt, is de kans groot dat je 
’s middags al een antwoord krijgt. Dat heeft effect bij de verkiezingen.” De Bas hoopt dat de PCW op 19 maart weer de grootste partij wordt met zes zetels in de raad. „Die zesde was in 2010 een rest­zetel. Dus het zou weleens spannend kunnen worden.”

Raad 2014

Dit is de tweede aflevering in een serie over lokale christelijke partijen.