Commentaar: Pastoriekind ervaart zich vaak als ”publiek bezit”
Nee kind, dat kun je niet doen, als gemeenteleden je zien, nee dat kan niet... Voor veel domineeskinderen is dat een realiteit, soms zelfs ‘bittere’ werkelijkheid. En wie van hen herkent niet de licht gespannen sfeer die de zaterdagen en zondagen vergezelt, de dagen waarop je vader maar beter wat met rust kunt laten?
Uitgeverij Van Oorschot vertaalde een oud boek: ”De weg van alle vlees”. Samuel Butler schreef het in 1884, het verscheen pas in 1903 op de Engelse markt. De hoofdpersoon is domineeszoon Ernest Pontifex. Zijn jeugd bestaat vooral uit ”vaderlijke kastijding”. De schrijver concludeert dat „een belangrijke reden waarom priestergezinnen meestal niet gelukkig zijn, is omdat de priester zich zo veel in en om het huis ophoudt.” En die priester, zoals een predikant in de Anglicaanse Kerk genoemd wordt, kán niet erg gelukkig zijn, omdat er zo veel van hem geëist wordt. „De priester wordt geacht een soort mensgeworden zondag te zijn. Wat de doordeweekse standen te vergeven valt, mag bij hem niet voorkomen. Voor deze zware opgave om gedisciplineerder te leven dan andere mensen wordt hij betaald. Het is zijn bestaansgrond.”
Het ligt voor de hand om in plaats van priester dominee te lezen en je af te vragen of deze situatie soms ook gevonden kan worden binnen het Nederlands protestantisme, misschien zelfs in de gereformeerde gezindte. Een antwoord op die vraag moet misschien niet zozeer bij de predikanten, dan wel bij hun kinderen worden gezocht. Ook nu, 130 jaar na Butler.
Er zijn slechts twee ‘onderzoeken’ voorhanden naar de positie van domineeskinderen, hoewel het thema in diverse romans aan de orde gesteld wordt. In ”Het glazen huis” beschrijven Kees de Leeuw en Ciska Dresselhuys gesprekken met domineeskinderen, en in 2002 publiceerde Trouw een onderzoek: ”Land van domineeskinderen”. Opgroeien in een pastorie maakt kinderen tot ‘publiek bezit’, zo blijkt. Door de bank genomen zijn domineeskinderen vaker ontkerkelijkt dan andere kinderen uit protestantse milieus. Iets meer dan een derde van de domineeskinderen haakt kerkelijk compleet af. Predikantskinderen uit orthodoxe milieus bleven de kerk gemiddeld iets trouwer dan de anderen. Het onderzoek geeft er geen verklaring bij.
Nu zijn eenduidige verklaringen ook moeilijk te geven, de situaties kunnen erg variëren. En hoewel twee derde van de domineeskinderen wel kerkelijk meelevend blijft en warme gevoelens over het ouderlijk huis koestert, vraagt het andere deel wel aandacht en meeleven in plaats van makkelijke veroordeling. Want de samenvatting van Butler is angstig actueel. Ondanks dat het probleem van de pastor die te dicht op zijn gezin zit door veel kinderen niet herkend zal worden. Integendeel, zij zien vader niet vaak, zijn roeping roept hem overal heen en het gezin moet hem maar afstaan.
Het probleem begint bij de gemeenteleden, die verwachten dat de dominee perfect is, en in zijn kielzog de domineese en de kinderen. En de predikant wíl graag voldoen aan ieders maatstaf. De kinderen móéten voldoen aan ieders maatstaf. Dat valt voor velen van hen uiteindelijk moeilijk te verkroppen.
