Rond de dood van oud-minister Els Borst en de week van de euthanasie (13-21 februari) is het debat over het vrijwillig levenseinde weer volop losgebarsten. In Nederland gaat het dan in het bijzonder over de vraag in hoeverre euthanasie is toegestaan bij psychiatrische patiënten. De discussie bij de zuiderburen over euthanasie bij kinderen doet daar nog een schepje bovenop (RD 14-2). Keer op keer blijkt het lastig om tegen de stroom in te roeien, want uitzichtloos lijden wil toch niemand?

In praatprogramma’s waar aangrijpende voorbeelden van menselijk lijden centraal staan, is het moeilijk kritische vragen te stellen over de maatschappelijke impact van euthanasie. Geraffineerd wordt door de euthanasielobby gebruikgemaakt van woorden als menswaardig en barmhartig. Wat staat ons op dit moment te doen? Tegenover de euthanasie het Evangelie!

Angst

De discussies die op dit moment worden gevoerd, maken duidelijk dat de euthanasiewet ruim geïnterpreteerd kan worden. In het verleden draaide het om het opheffen van pijn en lijden. Euthanasie zou noodzakelijk zijn in gevallen waarin er sprake was van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Veelal blijkt door de sterk verbeterde palliatieve zorg dat die noodzaak komt te vervallen.

Andere criteria spelen een nadrukkelijke rol: zelf het levenseinde kunnen regisseren en angst voor ouderdom en gebreken. Inmiddels blijkt 60 procent van de gevallen van euthanasie gebaseerd te zijn op de beleving van of angst voor een ”mensonwaardig” bestaan.

Minister Timmermans roemde afgelopen week oud-minister Borst omdat zij „een menswaardig sterven” mogelijk heeft gemaakt. Met alle respect voor de woorden die mensen kiezen uit medeleven, is het zorgelijk hoe het zelfgekozen levenseinde een op een verbonden lijkt te worden met een ”menswaardig” sterven, alsof een natuurlijke dood dat niet kan zijn.

Het is de hoogste tijd dat er in onze samenleving aandacht komt voor de natuurlijke dood. Oud-NPV-directeur Seldenrijk schreef in ”Waardevol leven”: „Wanneer we oud zijn en van dagen verzadigd, is de beste dood nog altijd de dood die ons overkomt. Het kan getuigen van moed en integriteit als we dan besluiten een natuurlijk doodsoorzaak geen strobreed in de weg te leggen.” Overbehandelen en doorbehandelen zijn dan niet op hun plaats. Ook bij reanimatie mag de afweging gemaakt worden of er sprake is van zinvol medisch handelen of dat we als mensen meer schade toebrengen.

Evangelie

Daarnaast is het de hoogste tijd dat we het Evangelie van echte barmhartigheid brengen en leven. De dood is niet barmhartig. God is barmhartig, goed en genadig. Hij ziet om naar mensen in nood en roept mensen ertoe op om te zien naar elkaar.

Gods barmhartigheid is gericht op het leven en zelfs op eeuwig leven. Die zorg voor het leven zou moeten doorklinken in onze woorden en zorgtaken. Achter een doodswens gaat een hulpvraag schuil. Het leven van psychiatrische patiënten met suïcidale gedachten en neigingen is niet meer veilig als euthanasie voor hen een optie wordt. Het leven van dementerenden wordt niet meer gewaardeerd als dementie in de publieke opinie een ”mensonwaardig bestaan” is.

Hoogleraar Carlo Leget pleit terecht voor aandacht voor de spirituele kant van het leven. Het gaat om aandacht voor levensvragen en vragen naar de zin van het leven. Wat is het goed als er dan (christelijke) vrijwilligers klaar staan om bij dit soort vragen bijvoorbeeld een levensboek te maken om al terugkijkend en vooruitkijkend op het leven ouderen weer zin en betekenis te laten ervaren. Al zorgend en in nabijheid mogen we mensen uiteindelijk toevertrouwen aan de barmhartigheid en liefde van God.

De auteur is directeur van de Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV).