SOTSJI. De Olympische Winterspelen in de Russische badplaats Sotsji, die vrijdag van start gaan, halen vooral het nieuws door de misstanden. De vooruitgang van Rusland komt minder in beeld. „Rusland maakt het onmogelijke mogelijk.”
Semjon Simonov van de Russische mensenrechtenorganisatie Memorial zet zijn telefoon op de luidspreker. Aan de andere kant van de lijn klinkt de stem van de Oezbeekse arbeidsmigrant Said. Die werkt mee aan de bouw van faciliteiten voor de Olympische Winterspelen in Sotsji.
Enkele vragen volgen. Simonov wil weten hoe lang Said en zijn collega’s geen salaris hebben ontvangen, om hoeveel arbeiders het gaat en of ze een arbeidscontract hebben. De antwoorden van Said: Vier maanden, dertig mensen en nee, er is niets getekend.
Simonov (30) zucht bij het laatste antwoord. „Zonder contract staan de arbeiders haast kansloos tegenover de bouwbedrijven”, vertelt hij in zijn kantoor in Adler, een stadje 30 kilometer ten zuiden van Sotsji.
Daar werken 70.000 arbeiders als mieren aan de hotels, treinstations en sportstadions voor de Spelen. De meestal ongeletterde migranten uit Centraal-Azië zijn zonder contracten aan de slag gegaan. Ze kunnen niet meer dan erop hopen dat ze hun salaris, 10.000 roebel (211 euro) per maand, krijgen.
Als ze voor zichzelf opkomen, kan dat leiden tot een afranseling. Simonov vertelt over een arbeider die om die reden tien dagen in het ziekenhuis belandde. De man was niet de enige. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch meldde de uitbuiting en mishandeling van arbeiders in een rapport.
Het relaas van Said en zijn collega’s hoort thuis in het rijtje waar de Spelen in Sotsji synoniem voor staan. Andere pijnpunten zijn corruptie, terreurdreiging, schade aan het milieu, huisuitzettingen en de antihomopropagandawet.
Terwijl Sotsji juist de vooruitgang van Rusland onder president Vladimir Poetin moet tonen. Hij haalde de Spelen naar Rusland en is de grote roerganger. Sotsji is nu even het visitekaartje van zijn Rusland. Een land dat nog altijd met één been in de Sovjet-Unie staat, vol ongenoegen terugkijkt op de chaos van de jaren negentig, en waar de pijn van de val van het Sovjetrijk voelbaar is.
Toekomstbeeld
Sotsji en omgeving nemen afscheid van dat verleden. Het vakantieoord veranderde van een nostalgische Sovjetbadplaats in een moderne stad. Vijf jaar geleden wees een voorlichter van de Olympische Spelen vanaf een uitkijkpunt naar een groene kale vlakte met wat huizen. Hij schetste toen een haast ondenkbaar toekomstbeeld.
Zijn woorden zijn uitgekomen. Nu staan er moderne hotels, futuristische stadions en westerse appartementen voor de sporters. In de bergen zijn skiresorts uit de grond gestampt. Net als treinstations en wegen. Het mag wat kosten: naar schatting een slordige 37 miljard euro. Het Rusland van na de Sovjet-Unie bouwde niet eerder zo’n groot project.
Niet alles draait om de Olympische Spelen. Ook de gewone Rus krijgt aandacht, blijkt uit de woorden van de 59-jarige Pavel Ivanov. Als tolk voor Duitse en Oostenrijkse delegaties bezoekt hij regelmatig de olympische bouwputten. Hij zit op een bank in het centrum van Adler. Een paar honderd meter verderop staat een gloednieuw winkelcentrum.
Ivanov vertelt blijmoedig over de renovatie van zijn huis waar de overheid geld voor heeft vrijgemaakt, over een nieuwe ijsbaan voor de kinderen, en over het afgenomen aantal files door de komst van wegen en een extra treinverbinding. Het bespaart hem een heleboel tijd.
„We gaan naar een Europees niveau. Sotsji is daarvan het symbool. Het prestige van Rusland staat voorop bij de Spelen. We maken het onmogelijke mogelijk door alles vanaf nul op te bouwen.”
Maar dat prestige krijgt door alles wat er fout gaat een behoorlijke knauw. Ivanov wil dat beeld graag rechtzetten. Hij geeft Bild, de Duitse krant die hij leest, als voorbeeld van de manier waarop westerse media het bij het verkeerde eind hebben. In dit geval wat betreft de antihomopropagandawet. „Het wordt overdreven in de media. Geen enkele homo is in de gevangenis beland. Het gaat erom dat kinderen worden beschermd tegen homo-uitingen.”
Hoe gevoelig de pijnpunten liggen, is merkbaar tijdens een perstoer. Na een rondleiding langs onder andere het biatlon- en langlaufstadion, het mediacentrum en de schaatshal vertelt Oeljana Barbisjeva (30) vol enthousiasme over het gloednieuwe ijshockeystadion, waar zij als vicedirectrice werkt.
Achter haar werken specialisten aan de ijsvloer. „De Spelen zijn voor ons erg belangrijk. We kunnen de wereld laten zien hoe innovatief we zijn. Hoe gastvrij.”
Negatief
Maar wat vindt ze van alle negatieve berichtgeving rond de Spelen? Meteen grijpt de organisatie van de rondleiding in. „Dat mag u niet vragen. Barbisjeva gaat alleen over het ijshockeystadion”, zegt een voorlichtster. „Jullie westerse media zijn er alleen maar op uit om negatief over ons te berichten. U hoopt dat ze een negatieve reactie geeft.” Barbisjeva zwijgt, terwijl de voorlichtster de westerse pers ervan langs blijft geven.
Negatieve geluiden zijn niet welkom. Poetin zelf is er veel aan gelegen om van zijn Spelen een succes te maken. Zodat kritische stemmen verstommen. Hij liet zijn grootste politieke tegenstanders vrij. Activisten van Greenpeace die waren opgepakt vanwege hun actie bij een Russisch boorplatform mochten naar huis. Homo’s zijn welkom bij de Spelen, benadrukt Poetin.
Het is een geruststelling voor de Russen: zijn mondiale sportevenementen als de Olympische Spelen eenmaal begonnen, dan nemen de prestaties van de atleten bezit van de krantenkolommen en zeurt niemand over alle misstanden. Daar kunnen de Russen hoop uit putten.