en Jan Westert de kern van hun kritiek op het kabinetsbeleid en de coalitiepartijen. De inkomenspositie van mensen met een handicap en van chronisch zieken staat onder druk. Net als bij ieder ander groeit hun inkomen niet, maar ook raken allerlei bezuinigingsmaatregelen hen nog eens extra. Als we met z’n allen een tandje terug moeten, geldt dat voor allen. Maar laten we ervoor zorgen dat een van de kernthema’s van het kabinet, ”meedoen”, niet in het gedrang komt. Door een stapeling van bezuinigingsmaatregelen lijkt dat wel te gebeuren. Meedoen is alleen een kernwaarde van betekenis als deze ook praktisch wordt uitgewerkt voor kwetsbare groepen. Daar ligt de kern van onze kritiek op het kabinetsbeleid en op de coalitiepartijen.

Stapeling

De stapeling van verschillende bezuinigingen die mensen met een verstandelijke handicap treffen, ligt ons zwaar op de maag. Iedereen doet een stapje terug, doordat de primaire inkomens de komende twee jaar niet groeien, en dus ook niet de uitkeringen. Maar het wordt ernstiger als daarenboven juist de meest kwetsbare groepen nog eens extra worden getroffen.

Dat staat op gespannen voet met een van de kernthema’s van het regeringsbeleid: meedoen. Dat thema is niet zomaar gekozen. „De samenleving is alleen vitaal als iedereen kan, mag en wil meedoen”, zegt het regeerakkoord. Eerst zelf verantwoordelijkheid nemen en daarna iets van de overheid verwachten, is een heldere boodschap aan de samenleving, die burgers die meedoen ook best zelf kunnen verwezenlijken.

Daar ligt nu net het probleem voor mensen met een verstandelijke handicap. Zij mogen wel, ze willen ook wel, maar ze kunnen niet als ze onvoldoende over faciliteiten beschikken. Voor deze groep moet de samenleving zich gemeenschappelijk verantwoordelijk weten.

In de eerste plaats ligt daar een taak voor de overheid. Eigen verantwoordelijkheid geldt niet alleen individuele burgers, maar ook de overheid als het gaat om gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor hen die alleen mee kunnen doen als de gemeenschap om hen heen staat met goede faciliteiten en sociale zekerheid. Alleen zo kan meedoen ook voor deze burgers echt inhoud krijgen. De belangenvereniging van mensen met een verstandelijke handicap en hun ouders Philadelphia zet zich in voor ”empowerment” van mensen met een verstandelijke handicap. Zij streeft naar de ontwikkeling van sociale netwerken rond mensen met een verstandelijke handicap midden in de samenleving. Daarvoor zijn sterke verenigingen en organisaties noodzakelijk, die zorg dragen voor inbedding van mensen met een handicap in de maatschappij.

Maar ook is nodig de garantie van een overheidsbeleid dat deze visie draagt. Een beleid dat niet alleen eigen verantwoordelijkheid van burgers stimuleert, maar ook borg staat voor gemeenschappelijke verantwoordelijkheid, waar dat nodig is.

Testcase

Het verzet van mensen met een handicap en chronisch zieken tegen de bezuinigen is dan ook meer dan alleen een actie gericht op de eigen portemonnee. Het is ook een testcase voor de regeringsvisie op meedoen. Die visie vraagt om een vitale gemeenschap, die zorgt voor goede faciliteiten voor een van de meest kwetsbare groepen in de maatschappij.

De meeste burgers met een verstandelijke handicap zijn hun leven lang aangewezen op een Wajong-uitkering op of rond het minimum. En als die bruto niet groeit, terwijl er door kortingen en extra bijdragen van hun kant ook extra wordt geknipt aan hun netto-inkomen, gaat er iets mis. Voor hen is de garantie nodig dat deze arbeidsongeschiktheidsuitkering op niveau blijft. Voor hen is nodig dat de toegang tot zorgvoorzieningen op peil blijft en dat ziektekosten datgene dekken wat nodig is voor een goed bestaan. En dat niet ook nog eens moet worden ingeleverd op bijvoorbeeld de keuzemogelijkheid om zelfstandig of in kleine leefgemeenschappen te wonen, omdat op de huursubsidie wordt gekort.

De regering heeft wel een compensatieregeling toegezegd, maar de contouren en de effecten van die regeling zijn nog steeds niet duidelijk. Bovendien mag een dergelijke regeling qua uitvoering voor deze groep burgers ook niet ingewikkeld zijn.

We kunnen meegaan in het algemene principe dat iedereen een bijdrage levert aan de bezuinigingen. Maar laten we er grondig bij stilstaan welke gevolgen het beleid in de nettosfeer voor mensen met een verstandelijke handicap uitwerkt.

De afgelopen tijd is er een sociaal akkoord tot stand gekomen. Twee jaar nulgroei in bruto-inkomens en uitkeringen. Wat via CAO’s in de secundaire sfeer geregeld wordt aan eenmalige uitkeringen en tegemoetkomingen in bijvoorbeeld de ziektekosten, moeten we afwachten. De pensioenen en VUT-aanspraken zijn in het sociaal akkoord voorlopig nog ontzien. De positie van de werkende burger -de meest zelfredzame in de samenleving- is daarmee redelijk afgedekt. In arbeidsvoorwaardenland kunnen zij via de CAO daar zelf bovendien nog invloed op uitoefenen.

Niet automatisch

CAO-afspraken werken echter niet automatisch door voor mensen met een verstandelijke handicap. Zij dreigen door de stapeling van de effecten van regelingen en eigen bijdragen nu al extra te worden getroffen, en door buiten hun bereik liggende CAO-akkoorden zullen ze straks wellicht nog meer op achterstand komen. Dat vraagt om een samenlevingsvisie, om gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor de meest kwetsbaren. Dit moet in het regeringsbeleid meer aandacht krijgen. Anders staat het meedoen van deze mensen zeker op achterstand.

Het kabinet-Balkenende dient zeer wel te beseffen dat meedoen, een kernthema van zijn beleid, vooral geoefend moet worden in de praktijk.

De auteurs zijn respectievelijk voorzitter en directeur van Philadelphia, een protestants-christelijke vereniging voor mensen met een verstandelijke handicap, hun ouders, familie en vrienden.