Er worden hoge eisen aan raadsleden gesteld: grondige voorbereiding, veel dossiers doorwerken, goed contact hebben met de burgers en gevoel hebben voor politieke verhoudingen. En wie de juiste eigenschappen mist is vaak al binnen een zittingsperiode van vier jaar ontmaskerd als incompetent en kan dus het veld ruimen. Meer dan vroeger rekenen kiezers raadsleden af op hun politiek doen en laten.

Wie zich kandidaat stelt voor de gemeenteraad moet bereid zijn zich volledig in te zetten en zijn beloften waarmaken. Dat laatste telt ook meer dan voorheen. Met de ontzuiling is het belang van het uitdragen van politieke beginselen op de achtergrond geraakt.

Deze verandering in de waardering en taakinvulling van het raadslidmaatschap heeft ertoe bijgedragen dat er steeds minder mensen beschikbaar zijn voor een kandidatuur bij gemeenteraadsverkiezingen. Een onderzoek dat het programma Nieuwsuur gisteren presenteerde wijst uit dat in 85 gemeenten met minder dan 50.000 inwoners het moeilijk is om raadsleden te vinden. Bij grote gemeenten speelt dit veel minder. Vooral lokale partijen blijken het moeilijk te hebben. Zo zijn er twintig gemeenten waar partijen die nu in de raad zitten, straks niet kunnen meedoen aan de verkiezingen omdat kandidaten ontbreken. Degene die zijn gevraagd, roepen: Voor mij een ander.

Dat het probleem het meest speelt bij lokale partijen zou er inderdaad weleens mee te maken kunnen hebben dat deze partijen vooral gericht zijn op het realiseren van acute actiepunten en minder op beginselen. Wanneer de beleidspunten zijn gerealiseerd, is de urgentie voor het hebben van een lokale partij verdwenen.

Bovendien worden plaatselijke verkeizingen nogal eens beïnvloed door de landelijke. Als een partij het in Den Haag minder goed doet, heeft dat effect op de raadsverkiezingen in dorpen – hoe goed politici van plaatselijke partijen het ook doen.

Maar de geringere belangstelling om zich beschikbaar te stellen voor de gemeenteraad speelt dus niet alleen bij lokale partijen. Dat zou ook weleens te maken kunnen hebben met het afnemend besef dat men als burger ook een verantwoordelijkheid heeft voor de gemeenschap. Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken denkt dat de vergoeding voor het raadswerk een rol speelt. Inderdaad staat de vergoeding vaak niet in verhouding tot de hoeveelheid tijd die moet worden geïnvesteerd. Raadswerk kost algauw, ook in kleine gemeenten, vijftien of twintig uur per week. Raadsleden van kleine gemeenten ontvangen omgerekend soms slechts 10 euro (bruto) per uur. Dat is te weinig gelet op de verantwoordelijkheden. Maar uiteindelijk gaat het erom dat mensen zich geroepen en gedreven weten om iets voor hun medeburgers te betekenen. Daar ontbreekt het nog weleens aan. En dat toont de armoede van onze samenleving.