Het is de goudkoorts die het hem doet. Deskundigen schatten dat 13 procent van alle niet-ontdekte olie en 30 procent van alle gas binnen de poolcirkel ligt.

Brandstof genoeg dus voor een ouderwets spelletje landjepik. In 2007 plantte een Russische onderzeeër al een vlag op de zeebodem ergens in het poolgebied. Dat was in de koloniale tijden de manier waarop je land claimde. Vandaag is het niet meer dan een stunt.

Een stunt die trouwens niet zonder betekenis is. Door die vlag te planten, liet Rusland zien interesse te hebben in de zeggenschap over dit gebied.

In Moskou is begin dit jaar de Northern Sea Route Administration (NSRA) gevestigd. Hier zijn vergunningen te krijgen om door de Noordelijke IJszee te varen. Ook kunnen schepen hier assistentie van een ijsbreker aanvragen. De Russische president Poetin heeft al over de noordelijke passage gesproken als een „internationale handelsader.”

Aan de andere kant van de wereld speelt Canada hetzelfde spel. Dat heeft begin deze maand bij de Verenigde Naties een claim ingediend waarin het hele Noordpoolgebied als deel van Canada moet worden gezien. Eerder al was bekend dat Canada de wateren van de noordwestelijke route (langs de vele eilanden van de Arctische archipel) ziet als zijn grondgebied. Mocht deze route veel gebruikt gaan worden, dan zal hier tol worden geheven.

Rusland en Canada hebben allebei Egypte voor ogen. Dat verdient miljarden aan het Suezkanaal.

De concrete voordelen van de klimaatverandering zitten dus in energiewinning en kortere transportroutes. Beide factoren zijn in omvang nog altijd zeer beperkt. De noordelijke routes kunnen hooguit van augustus tot oktober worden bevaren. Daarna bevriest de zee weer. Als je vlak daarvoor motorpech krijgt, mag je hopen dat er een Nova Zembla in de buurt is om te overwinteren. Voor grote havens in het zuiden, zoals die van Singapore, is er voorlopig nog geen reden om te vrezen.

Olie- en gaswinning gebeurt ook nog maar mondjesmaat. De Russen winnen gas in het poolgebied. De Noren pompen in de Barentszzee naar olie. Meer gebeurt er nog steeds niet.

Energiewinning in de regio loont immers alleen bij hoge olieprijzen. Het poolgebied geeft niet makkelijk weg wat het bewaart. Er is niet alleen ijs en koude, ook is de zee er vaak onrustig.

Dat maakt het winnen van gas en olie in dit gebied gevaarlijker en duurder dan in de Golf van Mexico. Milieuactivisten zinspelen op een groot lek dat voor het invallen van de winter niet meer kan worden gedicht. Beelden van de zwarte vervuiling in het witte gebied zouden wereldwijd zeker grote impact hebben.

Shell kondigde vorige week aan in 2015 toch weer proefboringen te willen doen, nadat het eerder had gezegd af te zien van het Arctische avontuur. Andere maatschappijen aarzelen evenzeer.

Hier en daar leeft de hoop dat in de ontdooide ijszeeën ook kan worden gevist. Volgens deskundigen is die kans klein. Het water is daarvoor te koud en te arm. Er moet rekening mee worden gehouden dat het een woestijn zal blijven, alleen dan ontdooid.

Alle ontwikkelingen in het gebied doen de spanningen toenemen. In de Internationale Spectator (het Nederlandse blad over internationale betrekkingen) waarschuwde oud-VVD-minister van Defensie Joris Voorhoeve deze zomer voor het „risico op militarisering” van het gebied. Zowel Rusland als Noorwegen is bezig speciale krijgsmachtonderdelen toe te rusten voor oorlogvoering in het poolgebied. In mindere mate doen Canada, Denemarken en de Verenigde Staten daaraan mee. Vooral Noorwegen is in dit verband opvallend, omdat dat land de afgelopen jaren de krijgsmacht bijna tot nul had afgebouwd.

Al deze ontwikkelingen maken de Arctische Raad belangrijker. Dit orgaan werd in 1996 opgericht door de acht direct betrokken landen: Rusland, IJsland, Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland, Canada en de VS. De bedoeling was om tot een betere afstemming te komen en misschien gezamenlijk wetenschappelijk onderzoek te financieren.

De belangstelling voor deze raad is de laatste jaren echter explosief gegroeid. Omdat alleen landen met gebied in de poolregio lid kunnen worden, mogen andere staten alleen waarnemer worden. Maar voor die status is het nu wel dringen geblazen. Nederland is waarnemer, maar ook Zuid-Korea en –last but not least– China.

Voorlopig zijn er echter nog te veel onduidelijkheden om beleid te maken. Zo weet bijvoorbeeld niemand of de ijssmelt zal doorzetten, of misschien ook niet. Zolang dat allemaal openblijft, zal de koude oorlog in het gebied nog wel doorgaan.

Dit is het tweede deel van een drieluik over klimaatverandering in de Noordpoolregio. Zaterdag deel 3 over de verandering in het dagelijks leven in Alaska.