Prof. Frits van Oostrom pleit voor grootscheeps onderzoek naar moderne devotie

De Utrechtse universiteitshoogleraar, die donderdag in het Historisch Centrum Overijssel een lezing hield bij het 25-jarig jubileum van de Stichting Thomas a Kempis, bekende zelf lange tijd niet geïnteresseerd te zijn geweest in de moderne devotie. Maar dat is radicaal veranderd sinds hij in zijn boek ”Wereld in woorden. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1300-1400” een hoofdstuk aan deze middeleeuwse vroomheids- en hervormingsbeweging wijdde.

Toen pas merkte hij hoeveel terrein er nog braak lag: „Thomas a Kempis heeft liederen geschreven – wie doet er nog iets mee? Van de ”Getijden” van Geert Grote, het boek waaruit Nederland eeuwenlang heeft gebeden, moet de eerste wetenschappelijke uitgave nog altijd het licht zien. Ook missen we nog grondige studies vanuit allerlei thematische perspectieven. En om een vergezicht te noemen: hoe zit het nu werkelijk met de verhouding tussen de moderne devotie en gelijktijdige bewegingen in Bohemen rondom Jan Hus?”

Vandaar zijn verlangen naar een groot onderzoeksproject, en zijn aansporing aan de jubilerende stichting: „Als ik uw gezelschap een beetje mag vermanen: u heeft wel de traditie van bescheidenheid van de devoten overgenomen, maar misschien iets te weinig van hun organisatievermogen. Ik zou u willen suggereren dat u met behulp van de burgemeesters van Zwolle en Deventer en zeker ook uw commissaris des Konings hier iets van de grond probeert te tillen, uiteraard in samenwerking met het Titus Brandsma Instituut maar ook de VU en de EU als mogelijke partners om de moderne devotie voor wetenschap en samenleving op de kaart te zetten op de schaal die zij verdient.”

Daarnaast pleitte Van Oostrom voor erkenning van de moderne devotie als Nederlands immaterieel erfgoed. „Op die aan de Unesco verbonden lijst staan nu het bloemencorso van Zundert en de Boxmeerse Vaart, onlangs nog vergezelschapt van de psalmenzang met bovenstem in Genemuiden, alsmede het circus, dat ook een erg Nederlandse traditie schijnt te zijn. Ik gun al die partijen hun erkenning en vitaliteit, maar zijn ze niet wat iel in vergelijking tot het erfgoed van de moderne devotie, vermoedelijk de enige van oorsprong Nederlandse geestelijke stroming van waarlijk mondiale betekenis?”

In zijn lezing ging Van Oostrom in op drie aspecten van de moderne devotie: de open tekstcultuur, de organisatie en de verhouding tot de ‘officiële’ dienaren van de kerk, de priesters.

Hij vergeleek de werkwijze van Thomas a Kempis in zijn beroemde boekje ”De navolging van Christus” met die van publicisten op internet, die hun teksten ook knippend en plakkend bijeenlezen. Daarnaast sprak hij het verlangen uit naar een doorlichting van de moderne devotie vanuit het perspectief van de organisatiesociologie: „Religie kan vermoedelijk niet zonder organisatie, al helemaal niet als zij haar spiritualiteit niet enkel wil beleven maar ook voorleven.”

De moderne devotie oversteeg volgens Van Oostrom de oude tegenstelling tussen kerk en wereld, doordat ze verkoos het hele leven op een andere leest te schoeien: „een leven gans op God gericht, maar voluit in de wereld blijvend. Een levenswijze in een gemeenschap van godgewijde zielen, maar wonend in gewone burgerhuizen in de stad, en zonder andere gelofte dan de afspraak met elkaar.”

De Stichting Thomas a Kempis werd in 1988 opgericht met het doel belangstelling te wekken voor de historische, culturele en geestelijke waarden van de moderne devotie in Zwolle en omgeving, en aandacht te vragen voor de actualiteit van deze beweging in onze tijd. Daartoe organiseert de stichting lezingen, cursussen en zomeravondontmoetingen bij het voormalige klooster op de Agnietenberg. Behalve met de jubileumlezing door Van Oostrom vierde de stichting haar 25-jarig bestaan donderdag met een receptie in het Historisch Centrum Overijssel. Eerder dit jaar verscheen al de jubileumglossy Thomas.

Prof. Frits van Oostrom pleit voor grootscheeps onderzoek naar moderne devotie

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?