Nicolaï komt daarmee ook tegemoet aan een oproep van de Kamer om ontsporing van het stabiliteitspact voor de euro in de toekomst te voorkomen. De EU-bewindslieden proberen in Napels een voorakkoord te vinden voor de grondwet, dat de regeringsleiders over twee weken zouden moeten goedkeuren. De staatssecretaris vreest nu voor vertraging.

Door het besluit van de EU-ministers van Financiën, tegen de wil van Nederland in, om Duitsland en Frankrijk toch hogere begrotingstekorten toe te staan, is de stemming volgens Nicolaï echter fors veranderd. „Het is nu niet meer ”business as usual”. De gang van zaken is dermate ernstig dat we daarbij eerst goed stil moeten staan”, aldus de VVD-bewindsman.

Nicolaï kreeg vrijdag in Napels als eerste het woord om het Nederlandse ongenoegen over „deze ernstige schending van het vertrouwen” toe te lichten. „Het vertrouwen van de burger is geschonden, omdat deze de indruk krijgt dat landen regels aan hun laars lappen.” Spanje, Zweden en Luxemburg vielen hem daarin bij. Volgens Nicolaï lieten buiten de vergaderzaal meer lidstaten zich positief uit over zijn opstelling.

Luxemburg steunde Nederland afgelopen dinsdag niet in de strengere aanpak van Duitsland en Frankrijk. Oostenrijk deed dat wel, maar hield zich nu meer op de vlakte. Frankrijk stelde dat de EU de kwestie „niet moet dramatiseren.” De EU-bewindslieden zouden vrijdagavond tijdens een diner uitgebreid ingaan op het Nederlandse verzoek.

Nicolaï zei dat hij zijn collega’s ook nadrukkelijk heeft verwezen naar het op handen zijnde referendum in Nederland. „Ik kan niet ontkennen dat het besluit van deze week de zaak niet zal vergemakkelijken.” Nicolaï wil de zaak niet onnodig rekken, maar vraagt om een „betrouwbaar resultaat”, dat hij met het nodige vertrouwen op tafel kan leggen in een referendum. „Wellicht zijn we dan niet op tijd klaar.” Nicolaï wil nog niet ingaan op mogelijke verdere stappen. „Ik loop nooit vooruit op een mogelijk veto.”

Nederland denkt onder meer aan een grotere rol voor het Europese Hof van Justitie als het stabiliteitspact nogmaals wordt geschonden. Ook zou de Europese Commissie, als dagelijks bestuur van de EU, meer bevoegdheden kunnen krijgen om lidstaten tot de orde te roepen. Zo ziet Nederland ook wel iets in het idee om bezuinigingsvoorschriften van de Europese Commissie aan bepaalde lidstaten alleen bij unanimiteit af te laten wijzen.

De Britse minister van Buitenlandse zaken Straw stelde vrijdag al dat uitstel voor hem geen groot probleem is. „De wereld houdt daardoor echt niet op te draaien.” Nicolaï zei dat „het veel erger is dat we geen grondwet hebben dan dat we niet op tijd klaar zijn.”