Toen uitgeverij Den Hertog hem benaderde met de vraag eens iets te schrijven over de financiële crisis, hoefde ds. Visscher daarover niet lang na te denken. Al sinds zijn kindertijd is de predikant van de gereformeerde gemeente in Amersfoort gefascineerd door het kernpunt van de economie: hoe de mens woekert met schaarse middelen.

Na een universitaire studie economie werkte ds. Visscher –voor hij tot het ambt werd geroepen– ook enkele jaren als econoom op het ministerie van Volksgezondheid. Zijn ogen gaan nóg fonkelen als hij daaraan terugdenkt. „Dat was een mooie tijd. Soms ‘trekt’ het nóg wel eens.” En ook de economische ontwikkeling houdt hij nog altijd bij.

Vraagteken

Dus ja; dat boekje kwam er, met het woord crisis zelfs in de titel, maar wél met een prominent vraagteken erachter. Want hoe pijnlijk de huidige ontwikkeling ook zijn mag voor mensen die hun baan of bedrijf verliezen, in zijn algemeenheid durft ds. Visscher niet van een crisis te spreken.

„Crisis is een Bijbels woord dat een zéér grote wending betekent; een keerpunt of oordeel waarbij het gaat over leven of dood. Maar je kunt toch onmogelijk zeggen dat wij, in onze verwarmde huizen, met onze koelkasten vol met eten in zó’n crisis leven?”

Ja, het stokt en het hapert alle­maal wat, zegt de predikant. „En we moeten wat meer op de kleintjes letten. Dat zie ik ook terug in de kerkzakjes: mensen geven iets minder. Maar globaal beschouwd is er in Nederland toch geen mens die een boterham minder eet? Ik vind wat nu gebeurt daarom meer een aanpassing. Vrij omvangrijk en vrij ingrijpend ook wel, maar anderzijds ook gewoon de vrucht van onverstandig omgaan met aardse zaken, zoals het maken van enorm hoge schulden. Dat krijg je dan een keer uitbetaald. Want wat is schuld? Feitelijk dat je denkt: morgen gaat het beter, want dán ga je een lening aan. Daarin schuilt dus een heel optimistische verwachting over de toekomst. Een aardse toekomstverwachting. Terwijl een Bijbel­getrouw christenmens moet zeggen: Die toekomst van deze wereld is helemaal zo optimistisch niet. Die verwacht het niet van de wereld, maar van God.”

Wekstem

Een échte crisis of niet, ds. Visscher hoopt wel degelijk dat de uitwerking van de huidige economische ontwikkeling gelijk zal zijn aan die van grote crises uit de Bijbel. „Dat het een wekstem mag zijn die dringt tot bezinning en bekering. Dat we ons de vraag gaan stellen waar we mee bezig zijn en of we zo wel door kunnen. Want als iedereen in deze wereld ons westerse consumptiepatroon zou willen volgen, is het gauw gebeurd met de natuurlijke hulpbronnen. Dat kán helemaal niet.”

In die ommekeer zouden juist christenen het voortouw moeten nemen, meent ds. Visscher. Al zijn de afgelopen jaren ook in de gereformeerde gezindte noties als soberheid en matigheid, aandacht voor het milieu en zorg voor de naaste volgens hem flink weg­gezakt. „Je zou het eigenlijk niet verwachten, maar de bestedingen van veel christenen aan vakanties, mobiliteit en de woning verschillen écht niet zo veel van mensen in de wereld. Dat is ernstig. Ook rond voeding: het is toch vreemd dat mensen in christelijke kring net zo overdadig zijn als daar­buiten? Waarom moeten we zo veel eten? Als ik de boeken lees van oudvaders en zie hoe zij leefden, dan was dat volstrekt anders. De Britse predikant John Wesley had in zijn leven drie uitgangspunten: hard werken, zuinig leven, veel weggeven. Dat zijn ook de lessen die vanuit de Bijbel te trekken zijn. Want het is een misvatting dat Gods Woord alleen geestelijk is en niets zegt over aardse zaken.”

In de Bijbel staat juist heel veel over economie, zegt de predikant. „Door de gehele Bijbel heen kom je handelingen tegen met economische aspecten. Noach bouwde een ark, Salomo een tempel; dat zijn stuk voor stuk economische en organisatorische processen.” En de Bijbel heeft daar volgens ds. Visscher ook een oordeel over. „Van Genesis tot Openbaring: overal wordt duidelijk hoe God wil dat Zijn christenen in deze wereld leven, ook in de omgang met geld en goed. Dat is: terughoudend, matig en sober, wat haaks staat op het westerse liberale denken van: haal eruit wat erin zit en zorg dat je een goed en luxueus leven leidt.”

Vasten

Is dat in de prediking voldoende aan bod gekomen? Ds. Visscher, daarmee ook snijdend in eigen vlees, denkt van niet. „En daardoor zijn we in de loop der tijd ook allerlei belangrijke Bijbelse noties kwijtgeraakt, zoals het vasten. En neem het diaconaat: dat is de laatste jaren wat ineen­geschrompeld, omdat bijna iedereen het goed had en veel hulp­verlening voor armen is overgeheveld naar de overheid. Terwijl er nu juist voor diaconieën een geweldige taak ligt om mensen, en niet alleen kerk­mensen, te laten zien dat Gods Woord ook in de huidige tijd leert hoe je verstandig omgaat met geld en goed. Als jonge mensen gaan trouwen, moeten ze bijvoorbeeld geen maximale hypotheek kiezen. Dat is dom en niet-Bijbels. We moeten niet het maximale willen, maar kiezen voor wat draaglijk en verstandig is. Zeker als je in deze individualiserende samenleving nog een christelijk gezin wilt zijn. Want dan zul je het met minder moeten doen dan de mensen om je heen.”

Hét punt van ds. Visscher is dat christenen de hele Bijbel moeten laten spreken. „Niet alleen wanneer het gaat om de bekering. Natuurlijk, dat laatste is het meest wezenlijk, maar óók op andere terreinen dienen we te leven zoals God dat wil. Zoals ook de oude puriteinen en Calvijn leerden dat er vanuit de Bijbel een claim ligt van God op ons héle leven. Want we zijn niet voor ons plezier op aarde, maar om te leven tot Gods eer. Dát moet ons hoogste doel zijn.”

Rekening

Schrijnend vindt ds. Visscher het dat juist het werelddeel waarin sinds de industriële revolutie de welvaart met sprongen vooruitging, zo massaal is losgeraakt van God. „Begrijp me goed: niemand wil terug naar de vorige eeuw, toen 60 procent van de Amsterdammers in sloppen woonde en amper wist hoe ze rond moesten komen. Maar waar Nietzsche nog bang voor was, is gebeurd: het mooiste dat we hadden, hebben we gedood. We hebben God gedood. We hebben in Europa een welvarende samenleving opgebouwd, zónder Hem. En het erge is: voor de meeste westerlingen is dat prima uit te houden. Maar alle behoeftigen betalen daar wereldwijd de rekening voor. Daarom is het tijd voor Bijbelse bezinning. Ook in de gereformeerde gezindte.”

Boekgegevens

”Crisis? Hoe het zo ver kon komen. De heilzame richtlijnen van de Bijbel”, ds. W. Visscher; uitg. Den Hertog, Houten, 2013; ISBN 978 90 3312 568 3; 112 blz.; € 12,90.