Onder luid gejuich komt Silvio Berlusconi het podium op dat provisorisch voor zijn Romeinse woning is opgesteld. Duizenden aanhangers zijn woensdag naar Rome gekomen om de media-ondernemer een hart onder de riem te steken. Als rond vijf uur de Senaat met een ruime meerderheid Berlusconi wegstuurt komt dat niet als een verrassing voor de aanwezigen. „Het is een dag van rouw voor de democratie”, zegt de 77-jarige politicus anticiperend op het parlementaire besluit. „We trekken ons niet terug.”

In theorie kan Berlusconi inderdaad (buitenparlementair) politiek actief blijven. Maar feitelijk betekent zijn gedwongen vertrek uit de Senaat het einde van zijn politieke carrière, die hij in 1994 met veel succes was begonnen. In datzelfde jaar nog werd hij premier en in totaal voerde hij de afgelopen twee decennia vier kabinetten aan die in totaal een recordtijd van negen jaar aanbleven.

Na twintig jaar in het parlement te hebben gezeten verliest Berlusconi als gevolg van zijn veroordeling op 1 augustus zijn zetel in de Senaat en de bijbehorende parlementaire onschendbaarheid die hem tot dan toe tegen vervolging had beschermd. Zonder die parlementaire onschendbaarheid is Berlusconi verplicht een sociale taakstraf uit te voeren, een alternatieve straf waardoor hij niet voor een jaar de cel in hoeft. Hij werd veroordeeld wegens belastingfraude.

De sfeer rond de stemming in de Senaat was woensdag gespannen. Er waren opstootjes tussen aanhangers van Berlusconi en de ”schismatici”, degenen die zich onlangs onder aanvoering van Angelino Alfano hebben afgescheiden van de partij van Berlusconi.

Ook de sfeer voor Berlusconi’s woning was grimmig. Verschillende mensen, onder wie politici, droegen een rouwband. Iemand hing een groot spandoek op met de tekst ”Staatsgreep” dat onmiddellijk door de politie werd weggehaald. Ook Berlusconi zegt het slachtoffer te zijn van een „staatsgreep van communistische magistraten” die het op hem hebben gemunt.

Sinds afgelopen zomer heeft de 77-jarige ex-politicus de ene klap na de andere gekregen. In juni werd hij in eerste instantie veroordeeld tot zeven jaar gevangenis voor misbruik van het ambt en voor seksuele gemeenschap met de minderjarige nachtclubdanseres Ruby. In augustus werd hij voor belastingfraude definitief veroordeeld tot vier jaar cel, die vervolgens op basis van amnestie gereduceerd werd tot één jaar. Voorwaarde bij deze lagere straf was wel dat hij twee jaar geen politiek bedrijft. Berlusconi zei het vernederend te vinden dat het Milanese hof van justitie hem een sociale taakstraf had opgelegd in plaats van huisarrest. „Ze willen me dwingen toiletten schoon te maken”, klaagde hij. Ook verloor hij zijn presidentiële onderscheiding: Berlusconi mag zich niet meer ”Cavaliere” (Ridder) noemen.

Intussen verloor Berlusconi zijn machtspositie binnen het centrumrechtse kamp, die twintig jaar lang onbetwist was. Een poging van de mediamagnaat begin oktober om de regering-Letta omver te werpen mislukte wegens verzet van zijn ‘kroonprins’ Angelino Alfano. Alfano richtte enkele weken geleden zijn eigen centrumrechtse partij op.

Het formele herstel van Forza Italia, de partij waarmee Berlusconi twintig jaar geleden met succes het parlement bestormde, kon het tij niet keren. Dinsdag trok Forza Italia de steun in aan de brede coalitie van premier Letta, zonder de regering in al te veel problemen te brengen.

Veel tijd om politiek te bedrijven zal Berlusconi niet hebben. In de rechtbank moet hij alle zeilen bijzetten. Het proces-Ruby is nog niet afgerond. In de vorige week gepubliceerde rechterlijke uitspraak heette het dat Berlusconi getuigen omkocht en bewijsmateriaal vervalste. Daarom moet hij op voor een extra procedure. In februari volgend jaar begint tegen Berlusconi ook een proces wegens omkoping van een senator.