Nederland leest eensgezind Bomans’ ”Erik of Het klein insectenboek”
”Erik of Het klein insectenboek” van Godfried Bomans (1940) staat deze maand centraal staat tijdens de campagne ”Nederland Leest 2013”. Het boek, dat leest als een sprookje, vertelt het verhaal van Erik Pinksterblom, die op een nacht het schilderij Wollewei boven zijn bed in stapt en in de wereld van de insecten terechtkomt. Daar merkt hij dat het verschil tussen insecten en mensen niet zo groot is. Door de belevenissen van Erik leert de lezer de mens kennen, en diens eigenschappen van bekrompenheid en hang naar materialisme. In ”Erik of Het klein insectenboek” stelt Bomans vragen over de plek van de mensheid in het grotere geheel. Hij laat zien dat naast gulle gevers er grote graaiers bestaan.
Tijdens de campagneperiode (tot en met zaterdag 30 november) verstrekken openbare bibliotheken het boek gratis aan hun leden. Voor de boekhandel wordt een luxe-editie uitgebracht. ”Nederland Leest” wordt voor de achtste keer georganiseerd. De bedoeling is dat zo veel mogelijk mensen gelijktijdig hetzelfde (klassieke) boek lezen en daarover met elkaar in discussie gaan. Vorig jaar stond ”De donkere kamer van Damokles” van W. F. Hermans centraal.
De keuze voor een boek van Bomans (1913-1971) houdt verband met het feit dat de schrijver honderd jaar geleden in Den Haag werd geboren. Het gezin Bomans, waarin Godfried een strenge, rooms-katholieke, opvoeding kreeg, verhuisde na een halfjaar naar Haarlem. Al in zijn schooltijd schreef Bomans het kolderdrama ”Bloed en liefde” (uitgegeven in 1937). Tijdens zijn rechtenstudie in Amsterdam publiceerde hij zijn literaire debuut ”De memoires of gedenkschriften van Mr. Pieter Bas” (1936). Bomans besloot in 1939 Amsterdam te verruilen voor Nijmegen en ging psychologie studeren. Hij schreef ”Erik of Het klein insectenboek”, dat uitgroeide tot zijn succesvolste boek; al in het eerste jaar kwamen er tien drukken uit. De studie mislukte en Bomans keerde terug naar Haarlem.
Bomans staat te boek als een van de meest geliefde naoorlogse schrijvers, wellicht mede doordat hij met zijn relativerende observaties vrolijkheid bracht in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Humor is dan ook een van de opvallendste kenmerken in zijn werk. Als columnist schreef hij voor Elseviers Weekblad en de Volkskrant; hij was daarmee een pionier van dit genre.
In religieus opzicht was Bomans een twijfelaar. Hij laakte verstarde tradities en instituten die hun inhoud hadden verloren. Openlijk ook stelde hij de godheid van Christus ter discussie. Desondanks kon hij niet aannemen „dat wat de Europese mens tweeduizend jaar geloofd heeft onzin is.” Het was voor hem een te hachelijk experiment om het leven te accepteren „zonder een draad naar boven.” Als die draad is doorgesneden, restte volgens hem niets anders dan „het alternatief van de leegte.”
