Kamper koggen wisten al in de zestiende eeuw de wateren rond Skane te bereiken. Zweden als staat bestond toen nog niet: tot 1523 maakte het gebied deel uit van Denemarken. Vanaf het jaar 1613 werden er diplomatieke betrekkingen tussen Zweden en Nederland opgebouwd. Toen de ambassades in Stockholm en Den Haag werden gevestigd, kreeg de handel daar ook mee te maken, als een extra tussenschakel.

Zweden kreeg pas glans toen de stamvader van de Wasa’s, Gustaf Wasa I, vaste grond onder de voeten kreeg in Stockholm. Prof. dr. Hans van Koningsbrugge van het Rusland Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen deed onderzoek naar deze periode. „Er moest heel wat gebeuren en Zweden had voor het inrichten van een zelfstandige staat te weinig kennis en kunde in huis”, zegt hij. „Daarom werden later, in de tijd van de grote Gustaf Wasa II, stedenbouwkundigen zoals de Amsterdamse stadsarchitect Daniel Stalpaart aangetrokken. Stalpaart richtte de haven van Göteborg in en legde er grachten aan. De koopmanshuizen kregen hetzelfde uiterlijk als de Amsterdamse grachtenpanden.”

Rond 1600 bestond de vroedschap van Göteborg voor een deel uit Nederlandse bestuurders, vervolgt de hoogleraar. „De hoofdstad van Gotland, Visby, kreeg een Duitse burgemeester uit de Hanzestad Lübeck. Op scheepsbouwgebied had Nederland een goede naam gevestigd en dus werd Hendrick Hybertszoon de Groot aangetrokken om het admiraalsschip de Wasa te bouwen. Door misrekeningen zonk het vlaggenschip van de Zweedse vloot al bij de eerste vaart.”

Wapenhandel

Als gevolg van de Spaanse overheersing in Vlaanderen verhuisde Louis de Geer naar Zweden, gevolgd door zijn neven, de wapenhandelaars Hendrick en Louis Trip. „Het waren voor die tijd moderne entrepreneurs”, zegt Van Koningsbrugge, „Ze exploiteerden grote ijzermijnen en gieterijen en beheersten de wapenhandel. Daardoor werden ze schatrijk. De gebroeders Trip lieten een fraai stadspaleis in Amsterdam bouwen – het breedste grachtenhuis van de stad. Ook konden ze door hun fortuinen een goed bewapend leger voor Gustaf Wasa II financieren. Zweden heeft dus zeker profijt gehad van het Vlaams-Nederlandse entrepreneurschap.”

De Reformatie zal bij deze welvaart zeker een rol gespeeld hebben, vermoedt Van Koningsbrugge. „Zowel de Zweedse koning als de ijzerondernemers waren van protestantsen huize.”

Was Zweden in die tijd een natie van opbloei, voor Nederland gold dat in nog sterkere mate. Van Koningsbrugge: „Wij waren tot het jaar 1700 het powerhouse van de wereld. Je had de VOC, de Amsterdamse geld- en goederenbeurs, de bouwkunst. Als je iets nieuws wilde, trok je naar de Republiek. Zo liet tsaar Peter de Grote prachtige globes bestellen bij Nederlandse leveranciers en deed hij regelmatig een bod op veilingen waar werken van beroemde kunstschilders werden aangeboden.”

Oorlog

Toch zijn er door de eeuwen heen ook oorlogen geweest waar beide landen bij betrokken waren. De meest in het oog lopende was die van 1658 tot 1660, toen Denemarken door Zweden in het nauw werd gedreven. Het land kon geen kant meer op. Van Koningsbrugge: „Denemarken had al grote gebiedsdelen moeten afstaan aan Zweden bij de vrede van Roskilde in 1658. Maar koning Karel X was nog niet tevreden over zijn veroveringen. Hij wilde heel Denemarken in bezit hebben. Het had er alle schijn van dat dit zou lukken. Gelukkig bracht onze admiraal Michiel de Ruyter met zijn vloot redding voor Denemarken. Kopenhagen werd ontzet, en kort daarop overleed de Zweedse koning. Zijn gierigheid had hem de das omgedaan.”

Een andere gebeurtenis waarbij de verhouding tussen Nederland en Zweden onder spanning kwam te staan was het rampjaar 1672. Zweden koos in die oorlog de kant van Frankrijk, wat slecht was voor de verhouding met de Republiek. Van Koningsbrugge: „Omgekeerd zetten wij de Zweden een hak tijdens de Grote Noordse Oorlog, toen wij Rusland geld en wapens leverden. Gevolg was dat de Zweden het spoor bijster raakten. De ongelukkige koning Karel XII nam de benen en zocht voor vijf jaar in Turkije dekking in Bender, bij de Turks-Russische grens.”

Nazi-Duitsland

Er wordt kritisch naar Zweden gekeken als het gaat over de ijzerertsleveranties aan nazi-Duitsland. Van Koningsbrugge: „Zweden was omringd door nazi-Duitsland. Helemaal fout was de Zweedse koning Gustaf V toen hij in 1939 Göring een medaille op de borst speldde wegens diens heldhaftigheid. Göring was verzot op medailles en andere blingbling. Een Zweedse medaille kon er nog wel bij. Maar we moeten niet vergeten dat Zweden in de oorlog 5000 Deense Joden heeft geholpen om te ontkomen aan de greep van de nazi’s. Ook hebben Zweedse diplomaten als Raoul Wallenberg en graaf Folke Bernadotte uitstekend werk verricht. Wallenberg blijft met zijn reddingsacties voor tienduizenden Joden onvergetelijk.”

Euro

Anno 2013 is Zweden een welvarend en gastvrij land. De laatste decennia zijn duizenden Nederlanders naar Zweden geëmigreerd om als landbouwer, dierenarts of leraar aan de slag te gaan. Nog steeds kent het land een betrekkelijk lage werkloosheid, al is het percentage jongeren zonder baan de laatste drie jaar wel toegenomen.

Is Zweden rijp voor toetreding tot de euro? Van Koningsbrugge denkt even na voordat hij antwoord geeft. „Er zitten verschillende kanten aan”, zegt hij dan. „Zweden weet goed dat er bij de introductie van de euro veel fouten zijn gemaakt. Griekenland en Italië hadden er niet bij gemogen. Al in het begin hadden er scherpe regels moeten zijn, om die vervolgens ook toe te passen. Waarschijnlijk zal Zweden hebben gedacht: Wij wachten het experiment eerst maar eens af. Ik denk daarom dat het er voorlopig niet van komen zal.”