Het kabinet kondigde bij de miljoenennota aan de NHI te willen beginnen waarbij institutionele beleggers als pensioenfondsen hypotheken overnemen van Nederlandse banken. Dat zou banken meer adem geven om leningen te verstrekken. De overheid zou dan garant moeten staan voor de risico’s.

Vooral de VVD heeft twijfels over de oprichting van de NHI. Dijsselbloem wees erop dat banken en institutionele beleggers het als een waardevol instrument zien op de woningmarkt, maar dat het zou kunnen dat er uiteindelijk toch te weinig animo is bij pensioenfondsen. Ook moet de Europese Commissie de NHI goedkeuren.

Het kabinet is al wel een stuk verder met de NII, de Nationale Investeringsinstelling waarbij pensioenfondsen en verzekeraars meer gaan investeren en beleggen in de Nederlandse economie. Nu hebben de Nederlandse pensioenfondsen maar 14 procent (rond de 135 miljard euro) van hun vermogen belegd in Nederland. De NII wordt een intermediair, benadrukte Dijsselbloem, die niet zelf geld gaat ophalen op de financiële markten.

De NHI zal dat wel doen, maar de garanties die de overheid mogelijk zal geven gelden voor hypotheken die nu ook al onder de Nationale Hypotheekgarantie (NHG) vallen. Vergelijkingen met de Amerikaanse hypotheekverstrekkers als Fannie Mae en Freddie Mac wees hij van de hand. Die zaten in 2008 tot over hun oren in de risicovolle Amerikaanse rommelhypotheken en moesten door de Amerikaanse overheid worden gered.

Dijsselbloem beaamde dat de garanties die de Staat aan allerlei (Europese) hulpprogramma’s aan financiële instellingen en ook binnenslands heeft afgegeven de laatste jaren zeer sterk zijn gestegen. Hij wil kijken naar een versobering van de regeling, naar de mogelijkheden om plafonds af te bouwen en naar het actualiseren van de risicopremies. Ook komt er een test om te kijken hoe ‘shockproof’ de rijksbegroting is in relatie tot de staatsgaranties die in totaal inmiddels rond de 500 miljard euro belopen.