Het huwelijk was een grootse gebeurtenis voor Leipzig. De binnenkomst van prins Willem van Oranje in de stad had veel indruk gemaakt op de burgers. De prins had kosten noch moeite gespaard om een vorstelijke uitstraling te hebben. Twee broers van de prins, Jan, Adolf en Lodewijk, reden voor hem uit de stad binnen. In totaal 1100 ruiters begeleidden de prins. Daarachter reden zwaarbeladen wagens met geschenken, serviesgoed, meubels en kleding. Daarna volgde het personeel, met alle spullen voor de maaltijden, inclusief alle levende dieren die geslacht zouden gaan worden.

Zo’n gebeurtenis moet toch zeker nog voortleven in de geschiedenis van de stad. Dat is niet het geval, zegt gids Anna-Sylvia Goldammer. Zij kent Leipzig door en door. Veel historische details heeft zij paraat. Maar over Anna van Saksen moest ze eerst informatie verzamelen. In hét standaardwerk over de geschiedenis van Saksen komt de naam van Anna nog voor, maar veel informatie geeft het boek niet, zo laat Goldammer zien. Anna was destijds een interessante huwelijkskandidaat, maar speelde geen rol in de geschiedenis van Saksen zelf, concludeert ze tijdens de wandeling door de stad.

Raadhuis

Het Oude Raadhuis aan de markt is het eerste doel van de stadstoer. Daar traden Willem van Oranje en Anna van Saksen in het huwelijk. „Het gebouw stamt uit 1556, 1557. Het was dus splinternieuw toen het huwelijk hier in 1561 plaatsvond”, zegt Goldammer.

Een tekst rondom heel het gebouw meldt de ingebruikname en verwijst naar Anna’s oom August. Hij regeerde in de tijd dat het gebouw werd opgeleverd. Daarna volgt in Oudduits: „De Heere zij alleen de eer, want als de Heere de stad niet bouwt, zo arbeiden zij die daaraan bouwen voor niets. Als de Heere de stad niet bewaart, zo waken de wachters voor niets. Des Heeren Naam zij eeuwiglijk gezegend. Amen.” Mooie tekst voor een stadhuis, mooie trouwtekst voor een net getrouwd stel.

Binnen is de grote feestzaal te bezichtigen. Een grote maquette van de stad Leipzig in vroeger tijden trekt de aandacht. Rijen stoelen verraden dat er nog regelmatig plechtigheden plaatshebben. Het gerenoveerde gebouw is voor een groot deel goed door de eeuwen heen gekomen. Oorlogsschade ontliep het echter niet. Goldammer: „Zeker de benedenetage van het gebouw is nog grotendeels in oorspronkelijke staat.”

Bach

De grote feestzaal geeft ook een mooi overzicht van de ingewikkelde stamboom van de Wettins, dat is de familienaam van de keurvorsten van Saksen. Aan de muur hangen grote schilderijen van alle keurvorsten. Anna’s vader Moritz en haar oom August hangen er ook tussen.

Het Oude Raadhuis bevat nog meer schatten. Het is ook in gebruik als museum over de geschiedenis van Leipzig. Zo is er een speciale kamer met aandacht voor de Reformatie. Daar ligt onder meer „de ring van Luthers vrouw Katharina von Bora.” In een andere ruimte hangt het enige portret van de componist Johann Sebastian Bach. Concrete verwijzingen naar Anna van Saksen zijn er echter niet te vinden.

Juliana

Naar buiten. Op het marktplein voor de kerk staan vandaag kraampjes. In 1561 liet het stadsbestuur ter gelegenheid van het huwelijksfeest het plein opnieuw bestraten en er een grote steek- en renbaan aanleggen. De feestelijkheden duurden ruim een week. Keurvorst August betaalde de horecarekeningen voor de circa 5500 gasten. Onder de gasten ontbrak Juliana van Stolberg, moeder van Willem van Oranje. Zij was „om verschillende redenen” afwezig, zo antwoordde zij kort en zakelijk op de uitnodiging.

Een enkele straat verder staat de Nicolaikirche. De dag na de plechtigheid in het Raadhuis werd in deze kerk het huwelijk van Willem van Oranje en zijn bruid ingezegend in een Lutherse dienst. Drie zussen van Willem droegen de sleep van de bruidsjurk.

Toeristen die nu de Nicolaikerk bezoeken vinden niets wat herinnert aan de trouwdienst. De kerk is voor de Duitsers eerst en vooral de kerk van waaruit eind jaren tachtig van de vorige eeuw het vreedzame protest begon tegen de DDR-regering. De bijeenkomsten in de herfst van 1989 leidden uiteindelijk tot de val van de Berlijnse Muur.

De huwelijksdienst van Willem van Oranje en zijn bruid in deze kerk was groots. Ds. Johannes Pfeffinger, vriend van Maarten Luther en vertrouweling van de vader van de bruid, wees op de onverbreekbaarheid van het huwelijk en prees God aan als de eeuwige Bruidsvader. Hij kon toen niet weten hoe kortstondig de relatie zou zijn.

Breda

Na de feestweek reisde de prins met zijn echtgenote via het Nassaustamslot in Dillenburg naar Breda. Al snel ontdekte de prins het wispelturige karakter van Anna. Het gaf hem veel zorgen, naast de last van de strijd in de Lage Landen.

In Leipzig teerde men nog een poos op de gebeurtenis. Lang bleef de herinnering echter niet. Het huwelijk sneeuwde onder: belangrijker gebeurtenissen en personen vroegen de aandacht. Anna was maar een voorbijganger.

Dit is het eerste artikel van een tweeluik over Anna van Saksen. Over twee weken deel 2: Dresden en Meissen.

Anna van Saksen (1544-1577)

1544 – Geboren op 23 december in Dresden als dochter van Maurits, keurvorst van Saksen, en Agnes, landgravin van Hessen. Protestantse opvoeding. Anna krijgt een goede opleiding, blijkens de gegevens over haar boekenbezit.

1546 – Sterfjaar van reformator Maarten Luther.

1553 – Vader Maurits overlijdt.

1555 – Moeder Agnes overlijdt. Oom August, keurvorst van Saksen –voorvechter van luthersen, tegenstander van calvinisten–, neemt zorg voor Anna op zich.

1560 – Moeilijke onderhandelingen van August met prins Willem van Oranje over mogelijk huwelijk met Anna. De prins wil hertrouwen na dood van zijn eerste vrouw, Anna van Buren (1533-1558).

1561 – Huwelijk met prins Willem van Oranje op 24 augustus in Leipzig. Anna is 15 jaar, de prins 28.

1562 – Geboorte dochter Anna van Nassau-Dillenburg, die na een dag sterft.

1563 – Geboorte dochter Anna van Oranje-Nassau.

1564 – Geboorte zoon Maurits van Nassau-Dillenburg, die nog geen 2 jaar oud wordt.

1567 – Tegen haar zin met Willem weg uit Antwerpen naar Dillenburg. Kan zich niet vinden in sobere leven op Dillenburg.

1567 – Geboorte prins Maurits van Oranje-Nassau, de latere stadhouder. Maurits wordt vernoemd naar zijn opa, keurvorst Maurits of Moritz van Saksen.

1568 – Vertrekt met haar kinderen naar Keulen.

1569 – Geboorte dochter Emilia van Oranje-Nassau.

1571 – Dochtertje geboren uit verhouding met Jan Rubens, vader van latere schilder Pieter Paul Rubens. Willem laat het huwelijk ontbinden vanwege overspel, geen officiële echtscheiding.

1572 – Opsluiting in Nassause kasteel Beilstein vanwege dronkenschap en „krankzinnigheid”, later in het familieslot van de Saksisch keurvorsten in Dresden.

1577 – Sterft op 18 december op 32-jarige leeftijd in Dresden. Begrafenis in vorstelijke grafkapel in Meissen.

Strategisch huwelijk

Prins Willem van Oranje had er groot belang bij om met Anna van Saksen te trouwen. Waarom?

De prins kreeg verschillende waarschuwingen, toen hij zijn omgeving duidelijk maakte dat hij zijn zinnen op Anna had gezegd. Anna stond bekend als wispelturig en eigenzinnig. De prins zette toch door. Niet omdat Anna hopeloos verliefd was geraakt op de prins uit het verre Breda (ruim 700 kilometer). Nee, de prins hoopte dat een verbinding met de protestantse keurvorsten van Saksen hem zou helpen in de strijd tegen Spanje.

Niet onbelangrijk was de enorme bruidsschat van 70.000 Saksische rijksdaalders die Anna –enig kind uit het huwelijk van haar ouders– meebracht. Daarmee kon de prins de strijd in de Lage Landen een poos voortzetten. Het zilvergeld kwam uit de regio van de stad Freiberg, geboorteplaats van Anna’s vader. Daar lagen zilvermijnen die Saksen veel welvaart hebben gegeven.

Het huwelijk leidde echter niet tot de gehoopte steun. De machtige vorstenhuizen van Saksen en Hessen –Anna’s moeder was landgravin van Hessen– voelden zich niet betrokken bij de strijd in de Nederlanden, ondanks hun grote steun voor de invoering van de Reformatie.

Brochure

Het Saksisch verkeersbureau in Nederland heeft dit jaar een Nederlandstalige brochure samengesteld met de titel ”Reis in de voetsporen van Anna van Saksen”. In de kleine, informatieve folder die van internet kan worden gedownload staan achtergronden en bezoektips voor Saksische plaatsen waar Anna heeft geleefd. Zo komen Dresden, Leipzig, Freiberg en Meissen aan bod.

www.saksen.info