Ik ben benieuwd. Tot nu toe hebben alle grootschalige ideeën over werkdrukvermindering niets opgeleverd. Het is nog steeds een enorm probleem. Maar liefst 80 procent van de leerkrachten vindt de werkdruk hoog tot zeer hoog. Slechts 30 procent vindt de werkdruk acceptabel, terwijl de totale beroepsbevolking hier 72 procent scoort.

De maatregelen van overheid en vakbond sorteren dus geen effect. In de cao 1998 werd de normjaartaak van 1659 uur ingevoerd. Taakbeleid moest leiden tot vermindering van de werkdruk. Een paar jaar later bleek dat 50 procent van de leraren van mening was dat taakbeleid leidde tot toename van werkdruk. Slechts 10 procent ervoer minder werkdruk. Nu is de zomervakantie teruggebracht van zeven naar zes weken. Jawel, in het teken van vermindering van werkdruk. Het effect staat te bezien.

Inmiddels staat op de meeste scholen werkdruk op de agenda. Punt 1 van het plan van aanpak is vaak een grootschalig onderzoek met lange vragenlijsten. Dit leidt dan tot nieuw beleid. Meer beleid leidt echter niet vanzelfsprekend tot minder werkdruk. Wat is er aan de hand met dit magische fenomeen? Vijftien jaar intensief beleid, duizenden onderzoeks- en vergaderuren, structurele vermindering van de lesgevende taak, en het groeit maar door.

Het heeft er alle schijn van dat het werkdrukprobleem het karakter heeft aangenomen van wat de transactionele analysetheorie een ”spel” noemt. Bij een spel gaat het niet waarover het gaat. Beide partijen vermijden het erover te hebben. Een spel eindigt met een rotgevoel aan twee kanten.

Het fenomeen werkdruk doet me denken aan zo’n spel, ook wel dramadriehoek genoemd. Werknemers roepen: „Werkdruk, werkdruk.” Ze gooien deze aanklacht bij de bestuurders en de managers over de schutting. Eerst denken die: Dat moet toch wel meevallen. Zo veel uur maken de docenten nu ook niet. Onderzoek heeft uitgewezen dat de gemiddelde docent gemiddeld 7,9 uur per dag voor school werkt, waarvan een kleine 40 procent in een lesgevende taak. Tel daar de lange vakanties bij op. Hoezo werkdruk?

Om hun punt kracht bij te zetten laten bestuurders medewerkers dan tijd schrijven. Maar de roep werkdruk wordt steeds sterker. En bestuurders begrijpen dat het serieus is. Ze gaan allerlei maatregelen bedenken. In dit spel is het dan zo dat de ‘aanklager’, in dit geval de docent, rolvast blijft en bij iedere oplossing zegt: „Ja maar dát werkt niet.” Of: „Wat denk je zelf: zo neemt de werkdruk alleen nog maar toe.” Dit spel kan lang duren en veel geld kosten. Totdat de boosheid van beide zijden groeit. De werknemer: „Ze luisteren voor geen meter naar me. Waarom doen ze hier op school nooit iets wat echt werkt? Ik heb geen puf meer.” De werkgever: „Waarom klagen ze nu weer over werkdruk? Moet je eens kijken welke maatregelen we al hebben genomen en hoeveel geld we er al hebben ingestoken.”

Anders dan de term spel doet vermoeden, kun je werkdruk wat mij betreft niet serieus genoeg nemen. Maar serieus nemen betekent niet automatisch: veel geld steken in onderzoek en analyse. Onderzoek en generieke aanpak vergroten niet zelden de ervaren werkdruk.

Wie werkelijk iets aan werkdruk wil doen, moet het speelbord verlaten; richting realiteit. Respecteer de ander, het team. Ten eerste door in een open gesprek op zoek te gaan naar de eigenlijke problemen die stress veroorzaken en hun te vragen wat ze willen in plaats van deze problemen. En ten tweede door de ander te erkennen als een volwassene die zijn eigen problemen kan oplossen. Ga niet voor hen denken. Dat kunnen ze zelf. Zij zijn expert op het gebied van hun eigen werkbeleving en werkomgeving. Het gaat om de echte ontmoeting. Kleinschaligheid werkt hier beter dan krachtig beleid. Teamcoaching beter dan onderzoek. En het kost nog minder tijd ook.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl