De ramadan en het Suikerfeest zijn in Indonesië altijd een emotionele tijd voor moslims. Spanningen in families en oude vetes komen naar boven tijdens de vele gezinsevenementen, maar er wordt ook veel gegeten en gedronken. In de winkels gaan de kosten voor eten en cadeaus fors omhoog. In toeristische centra is het een drukte van belang door de vele binnenlandse gasten.

Tegelijkertijd is het op vele kantoren een gezellige tijd voor zowel moslims als christenen. Christelijke Indonesiërs gaan weliswaar niet mee naar de moskee. Maar de vele culinaire evenementen ter gelegenheid van het breken van het vasten worden ook door christenen bezocht. Ook doen steeds meer christenen mee met het vasten.

„Mijn directrice is Chinees-Indonesisch en protestants”, vertelt Lola, die voor een grote Indonesische televisiezender werkt. „Maar zij deed uit solidariteit ook mee met vasten. Het is goed voor de teamgeest op mijn werk.” De meeste niet-islamitische Indonesiërs plannen hun grote vakantie ook tijdens het Suikerfeest. De zogenoemde Lebaranvakantie duurt circa twee weken. „Ik ga natuurlijk niet naar de moskee of naar islamitische gebedsbijeenkomsten. Maar als islamitische vrienden iets gezelligs organiseren tijdens de ramadan, ga ik er zeker heen”, zegt Dewi Husodo, docente politicologie aan een grote universiteit in Jakarta.

Ze is protestants, maar haar meeste vrienden zijn moslim. Volgens Dewi zijn er eigenlijk geen problemen tussen verschillende geloofsgroepen in Indonesië. „Indonesiërs kunnen onderling prima met elkaar overweg. De enige momenten dat het tot botsingen komt, is als de overheid zich met religie bemoeit.”

Veel analisten wijzen erop dat in de geschiedenis van Indonesië religie altijd de speelbal is geweest van politieke elites. „Als de politiek interesse toont voor religieuze kwesties, dan ontstaan de problemen pas”, zegt Dewi. Zelf zegt ze steevast ”Assalam aleikum”, oftewel ”Moge u in vrede en welvaart leven” als ze met een grote glimlach haar werkkamer binnenkomt. Hoewel ze christelijk is, kunnen haar islamitische collega’s het vriendelijke gebaar geamuseerd waarderen.

Veel zakenlieden in Jakarta organiseren in deze periode liefdadigheidsbijeenkomsten voor weeskinderen. Mina is een Chinees-Indonesische zakenvrouw met enkele grote ijssalons in Jakarta. Ze is zelf boeddhistisch, maar ze gebruikt de ramadan en het Suikerfeest om zich met haar zakenpartners en relaties in te zetten voor enkele weeshuizen. Behalve het goede doel is het onderhouden van zakenrelaties via deze liefdadigheidsacties van groot belang. Grote Chinees-Indonesische bedrijven en hun directeuren, waarvan velen christen zijn, zien zich ook genoodzaakt om flink uit te pakken tijdens de ramadan. Het is goed voor de sfeer op de werkvloer en solidariteit van werknemers voor hun werkgever.

Na het Suikerfeest schudden Indonesische moslims elkaar massaal de hand met een tekst die duidt op een nieuw begin en verontschuldiging van de spreker voor al zijn of haar tekorten in het voorgaande jaar. Op de werkvloer in Jakarta en andere grote steden in Indonesië is het druk handen schudden op de eerste dag werken na de lange Lebaranvakantie. Ook veel christelijke collega’s doen mee tijdens de gezellige reünie na de lange vakantie.

Met Kerst is de sfeer anders. De Indonesische Raad van Islamitische Schriftgeleerden (MUI) heeft de Indonesische moslims regelmatig uitgelegd dat het begroeten van christenen met ”zalig kerstfeest” verboden is voor moslims.

Veel Indonesische moslims voelen zich nu onzeker in het begroeten van hun christelijke collega’s.

In 2010 lieten de Schriftgeleerden bovendien weten de kerstversiering in winkelcentra een beetje te gortig te vinden. „Kerstbomen, rendieren en lichtjes zijn wel leuk, maar niet voor moslims. We weten dat Kerst in de hele wereld gevierd wordt, maar in Indonesië, waar mensen ook andere religies aanhangen, is de aandacht een beetje te veel”, zei Amidhan Saberah namens de raad. Volgens hem worden islamitische winkeliers gedwongen om ook aan Kerst te doen en dat is niet helemaal in de haak.

Alle afkeurende bewoordingen van de moslimraad ten spijt genieten ook de Indonesische moslims van vakantierust in 
de decembermaand. Want van welk geloof ze ook zijn, Indonesiërs zijn gek op hun vakantie­dagen.

Zomerserie Feestdagen

Dit is het zevende en laatste deel in een serie over hoe christenen in het buitenland omgaan met feestdagen van andere religies.

Ied al-Fitr grootste feest in Indonesië

Ied-al-Fitr, het Suikerfeest, is het grootste en belangrijkste feest in Indonesië. Moslims vieren met het feest het einde van de islamitische vastenmaand ramadan.

Het einde van het vasten wordt bepaald door het moment waarop een nieuwe maan verschijnt. Het Suikerfeest wordt meestal niet door alle moslims op hetzelfde moment gevierd. Marokkanen volgen bijvoorbeeld de islamitische geestelijken die in Saudi-Arabië kijken of de nieuwe maan daadwerkelijk te zien is, terwijl de Indonesiërs de datum zelf berekenen.

Het Suikerfeest begint voor de moslims met een gebedsbijeenkomst in de moskee. Het is de gewoonte om nieuwe of in elk geval mooie kleren aan te trekken. De rest van de dag wordt veelal thuis met vrienden en familie doorgebracht. Ook het geven van geld aan minderbedeelden hoort bij het Suikerfeest.

Veel moslims spreken liever van Ied-al-Fitr of het Kleine Feest, en niet van het Suikerfeest. Die aanduiding wordt door veel moslims onvolledig gevonden omdat de naam alleen zou slaan op het veelal zoete eten dat tijdens de viering wordt gegeten.