En als het ligt aan de Duitse justitieafdeling die zich specialiseert in moorden die tijdens het nazibewind zijn begaan, zijn we er voorlopig nog niet. Alleen al in Duitsland zouden er nog dertig voormalige bewakers van vernietigingskamp Auschwitz rondlopen. De leider van deze zogeheten Zentralstelle in Ludwigsburg heeft de dossiers nu overgedragen aan de afdelingen van het openbaar ministerie in de desbetreffende regio’s.

Heel verrassend is deze nieuwe ontwikkeling niet. In de veroordeling in 2011 van de inmiddels overleden kampbewaker John Demjanjuk bleek de bewijslast aanzienlijk te zijn verlaagd. In deze zaak werd de medeplichtigheid aan (massa)moord heel breed geïnterpreteerd. In de vernietigingskampen werd iedereen geacht mee te werken aan de doelstelling van het kamp (het vermoorden van mensen dus), en zodoende kan alle personeel dus worden veroordeeld.

Het kantoor in Ludwigsburg heeft zich gerealiseerd dat dit een grote juridische koerswijziging betekende. Allerlei voormalige kampbewakers die eerder nooit als verdachte konden worden aangemerkt, kwamen nu ineens in aanmerking voor vervolging. Zelfs een bewaker die in de keuken alleen maar aardappels schilde, kan nu worden vervolgd voor moord. Als deze regel in de jaren veertig en vijftig zou zijn gevolgd, hadden waarschijnlijk duizenden mensen kunnen worden veroordeeld.

Daarbij moet trouwens wel worden aangemerkt dat de veroordeling van Demjanjuk nooit voltooid is. Er is alleen een vonnis in eerste aanleg. Voordat de rechter in hoger beroep uitspraak kon doen, stierf de in Oekraïne geboren Amerikaan. Als er inderdaad strafzaken tegen deze dertig bewakers volgen, wordt het zeer spannend of andere rechters deze nieuwe doctrine volgen. Ook de juristen van de Zentralstelle zullen zich er niet over verbazen als andere rechters deze koerswijziging niet willen bevestigen.

Toch is het een goede zaak dat het openbaar ministerie in Ludwigsburg deze dertig nieuwe dossiers heeft onderzocht en bij de andere afdelingen van de Duitse justitie onder de aandacht brengt. De opdracht van deze speciale afdeling is namelijk alle moordzaken uit de nazitijd te onderzoeken met het oog op mogelijke strafzaken. En het vonnis in de zaak-Demjanjuk –hoewel dus niet compleet– biedt die nieuwe mogelijkheden.

Juridisch is er best wat af te dingen op het vonnis over Demjanjuk. Zo kreeg hij slechts vijf jaar gevangenisstraf voor de medeplichtigheid aan de moord op maar liefst 28.000 mensen. Die verhouding is natuurlijk zoek.

Maar het gaat in deze zaken vooral om de symboliek. Duitsland –inclusief de rechterlijke macht– wil laten zien dat de Holocaust een misdrijf is dat niet verjaart. En die inzet verdient steun.