* Prins Friso overleden aan complicaties

* Koninklijke familie dankt voor verzorging

* Koninklijke familie bijeen op paleis Huis ten Bosch 


15.35 uur: Liveblog gesloten – We sluiten nu dit liveblog over het overlijden van prins Friso.

13.00 uur: Nog geen nieuws over uitvaart – De RVD liet dinsdagochtend weten nog niet kunnen zeggen wanneer er meer bekend wordt gemaakt over de uitvaart van de prins. Hoewel het dus een familiezaak is, zal de dienst er later wel informatie over verstrekken. In het verleden werd bij uitvaarten van de koninklijke familie wel de hulp ingeroepen van de Haagse onderneming (Monuta) Innemee, maar het is ook niet bekend of dat nu weer gebeurt.

11.30 uur: Lech staat stil bij overlijden Friso – In de Oostenrijkse wintersportplaats Lech wordt donderdag tijdens een bergmis stilgestaan bij het overlijden van prins Friso. Dat schrijft de NOS. „We hebben met de kerk afgesproken dat we tijdens die mis zullen bidden voor prins Friso”, zegt burgemeester Ludwig Muxel. Volgens de burgemeester is de bergmis een waardige manier om Friso te herdenken. De bergmis wordt donderdag om 15.00 uur in de openlucht gehouden en gaat alleen door als het weer goed is. Eerder op de dag tijdens een reguliere dienst om 09.30 uur zal volgens haar ook kort worden stilgestaan bij het overlijden van de prins en voor hem worden gebeden.

11.20 uur: Rutte dinsdagavond terug – Premier Mark Rutte komt dinsdagavond terug uit het buitenland. Dat is precies een dag eerder dan oorspronkelijk gepland. De minister-president, die zijn werk eigenlijk donderdag zou hervatten, vindt het beter om al in Nederland te zijn nu prins Friso is overleden. Maar afspraken met de koninklijke familie zijn volgens de Rijksvoorlichtingsdienst niet gepland. Het overlijden en de uitvaart van de tweede zoon van prinses Beatrix zijn familiezaken, want Friso was sinds zijn huwelijk met Mabel geen lid meer van het Koninklijk Huis. Toch is Rutte maar liever in Nederland beschikbaar, mocht aan zijn aanwezigheid toch behoefte blijken. Maandag heeft hij al met Willem-Alexander, Beatrix en Mabel gebeld.

11.05 uur: Reactie ds. A. Kort namens de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland – Ds. Kort wil namens de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland zijn „hartelijke en welgemeende deelneming aan ons Koningshuis betuigen. De Heere bekrachtigde het vonnis uit het paradijs met de wegname van de jonge prins in de leeftijd van 44 jaar. Prins Friso heeft de tijd met de eeuwigheid moeten verwisselen en wist zich gesteld voor de grote God, voor Wie de hemel en de aarde wegvlieden. Hij liet daarmee zijn vrouw prinses Mabel en zijn beide dochters Luana en Zaria zeer bedroefd achter. Onbeschrijfelijk achten we ook het leed voor de moeder van de overleden prins, prinses Beatrix. Het was haar zoon, die van haar hart werd afgescheurd door de majesteit van de dood. We wensen de koninklijke familie voor de komende tijd toe dat God hen in Zijn heilige hoede mag nemen.

10.30 uur: Dankfeest Beatrix – Op zaterdag 14 september staat een dankbetuiging gepland voor prinses Beatrix. De festiviteiten worden georganiseerd door het Nationaal Comité Inhuldiging. Het Comité heeft nog geen reactie gegeven op het overlijden van prins Friso. Het is aannemelijk dat de festiviteiten versoberd zullen worden. De activiteiten worden in Rotterdam georganiseerd. ‘s Avonds zou een grote samenkomst in Ahoy plaatsvinden, met onder meer muziek en dans. Het programma is bedoeld om alle Nederlanders in gezamenlijkheid de kans te geven Prinses Beatrix te bedanken. De Nederlandse Publieke Omroep zal de dankbetuiging live uitzenden.

10.20 uur: Buitenlandse royals naar uitvaart – Veel buitenlandse royals zullen de uitvaart van prins Friso bij willen wonen, aldus koningshuishuisdeskundige Bearn Bilker dinsdag in het Radio 1 Journaal. „Onderling bestaan nauwe banden. Kroonprins Frederik van Denemarken is een leeftijdsgenoot van Friso, koning Harald van Noorwegen is Friso’s peetoom. Het ligt voor de hand dat veel buitenlandse gasten op de uitvaart afkomen”, zo citeert het AD Bilker.

9.40 uur: Nieuwe Kerk bruikbaar voor uitvaart – De Nieuwe Kerk in Delft is eventueel gewoon te gebruiken voor de uitvaart van prins Friso indien de koninklijke familie dat wenst. Dat zegt de voorzitter van het College van Kerkrentmeesters Beheer Oude en Nieuwe Kerk, Arco Valkenburg. „Wij zijn bereid te helpen indien nodig”, zegt Valkenburg. „Wij wachten de berichtgeving en de wensen van de koninklijke familie af.” De Nieuwe Kerk staat wegens een restauratie weliswaar binnen en buiten in de steigers, maar praktische bezwaren tegen een koninklijke uitvaart zijn er niet. Valkenburg: „We houden elke zondag twee erediensten. Bij het restauratieplan denk je ook na over een koninklijke uitvaart.”

8.52 uur: Reactie W. Kolijn, voorzitter van het deputaatschap bij de hoge overheid van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland: „Elk overlijden is een ingrijpend iets. In dit geval mede vanwege de voorgeschiedenis, met het ernstige ongeval anderhalf jaar geleden en de daaropvolgende comateuze periode. Er was uitzien naar beterschap, maar langzaam moet toch de moed zijn weggezakt. In die zin kwam het overlijdensbericht als een schok. Onze gedachten gaan uit naar zijn vrouw en kinderen en de overige familie. In het bijzonder wil ik prinses Beatrix noemen. Zij heeft veel heeft betekend voor Nederland en heeft ook in het persoonlijke leven veel meegemaakt. We wensen de familie sterkte en hopen dat ze hun toevlucht mogen zoeken bij de Enige Trooster in leven en in sterven.”

7.45 uur: Mogelijk vandaag meer bekend over uitvaart – Premier Rutte komt dinsdag vervroegd terug van zijn vakantie. Mogelijk wordt er dinsdag al meer duidelijk over de uitvaart van de prins. De premier en de koninklijke familie zullen daarover overleggen.

7.05 uur: Kranten over overlijden Friso – Intelligent, schuw en soms stoïcijns: de Nederlandse ochtendkranten oordelen dinsdag opvallend eendrachtig over de gestorven prins Friso. Verdriet en opluchting strijden in de berichten om voorrang. Op veel voorpagina’s kijkt een sombere Friso de lezer aan. Toch openen sommige dagbladen met foto’s van een opgewekte prins.

Dinsdag 6.30 uur: Nog steeds condoleren mensen online – Op www.condoleance.nl stonden dinsdagochtend tegen half zeven ruim 13.000 berichten waarin de koninklijke familie, prinses Mabel en haar kinderen sterkte wensen met het verlies. Vanwege de enorme drukte toont de site steeds de 100 meest recente condoleances. Op de officiële website van het Koninklijk Huis is ook een mogelijkheid tot condoleren. Het is daar niet te zien hoeveel mensen het register hebben ondertekend. Het gaat om een selectie van alle berichten die bij de site binnenkomen.

21.20 uur: Soberder introductie Delft – Het programma van de introductieweek voor nieuwe studenten in Delft wordt mogelijk versoberd wegens het overlijden van prins Friso. Dat staat maandag te lezen op de website van de OntvangstWeek, zoals de introweek in Delft heet. „We wachten verder bericht af, wanneer we meer weten volgt er bericht vanuit het bestuur”, zo staat op internet te lezen. De introweek zou op 15 augustus beginnen en tot de 22e duren.

21.01 uur: Fotoserie – Het leven van prins Friso in beeld.

20.03 uur: Ook Willem-Alexander en Máxima op Huis ten Bosch – Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn zojuist gearriveerd bij paleis Huis ten Bosch, is op foto’s te zien. Zij braken hun vakantie in Griekenland af.

19.32 uur: Familie naar paleis Huis ten Bosch – Prinses Beatrix is aanwezig op paleis Huis ten Bosch. Ook prinses Mabel, prins Constantijn en zijn neef Pieter-Christiaan zijn daar gezien.

19.30 uur: Reactie ds. L. W. Ch. Ruijgrok uit Poortvliet, preses van de generale synode van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK): „Een bericht dat schokt en ontroert. De zorgen rond prins Friso waren bekend. De bloem van zijn leven is middenin zijn bloei geknakt, eigenlijk al na het skiongeluk van vorig jaar. Daarin ligt voor ons allen een roepstem. Tegelijk gaan onze gedachten uit naar prinses Mabel, haar kinderen en de overige familieleden. In het bijzonder wil ik ook prinses Beatrix noemen. Na het overlijden van haar man moet ze nu ook een van haar kinderen missen. Ik wens de Koninklijke Familie van harte Gods nabijheid en troost toe. Het lied ”U zij de glorie, opgestane Heer” wordt wel het huislied van de Oranjes genoemd, Ik hoop dat de inhoud daarvan hen de weg wijst in deze omstandigheden en dat de familie het van Die opgestane Heere verwacht.”

18.16 uur: Nieuwe Kerk Delft in de steigers – Nu de Nieuwe Kerk in Delft wordt gerestaureerd, heeft de koninklijke familie de mogelijkheid om een herdenkingsdienst voor de maandag overleden prins Friso te houden in de Oude Kerk, zegt de voorzitter van het College van Kerkrentmeesters Beheer Oude en Nieuwe Kerk.

18.13 uur: Condoleanceregister RVD Prins Friso geopend – „Naar aanleiding van het overlijden van Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Friso op 12 augustus 2013 is een condoleanceregister geopend op de website over het Koninklijk Huis, www.koninklijkhuis.nl.”


18.09 uur: Reactie ds. W. Silfhout, voorzitter Deputaatschap kerk en overheid van de Gereformeerde Gemeenten – „Hoewel bij niemand de gedachte is opgekomen dat Friso nog zou ontwaken, is het natuurlijk heel triest allemaal. De dood komt altijd weer onverwacht. Zeker voor zijn moeder is het een heel ingrijpende gebeurtenis, en natuurlijk ook voor zijn vrouw en kinderen. Het is wel heel fijn geweest dat hij de laatste weken in Nederland was. We hopen dat de roepstem bij het vorstenhuis mag worden opgemerkt, en dat het hen aan de Heere mag verbinden. We zien hierin dat ook voor het vorstenhuis de dood niet valt af te kopen. We willen van harte onze deelneming betuigen, en zullen dit als Deputaatschap Kerk en Overheid ook schriftelijk laten weten.”

17.56 uur: Condoleanceregister gemeente Baarn – De Utrechtse gemeente Baarn opent dinsdag een condoleanceregister voor prins Friso. De maandag overleden prins heeft zijn kinderjaren doorgebracht in Lage Vuursche, een dorp in de gemeente. Daar woonde hij met zijn ouders en broers tot 1980 op Kasteel Drakensteyn. De prins ging ook in Baarn naar school.

17.54 uur: Molens in rouwstand – Molens in Nederland zullen hun wieken zo snel mogelijk in de rouwstand zetten, nu prins Friso is overleden. Friso was sinds 2005 beschermheer van vereniging De Hollandsche Molen. „Zijn dood wordt zeker als een gemis ervaren”, zei verenigingsvoorzitter Leo Endedijk maandagmiddag.

17.35 uur: Commentaar – Dat die God, die onze koning bij zijn inhuldiging in het openbaar heeft aangeroepen, hen de komende tijd zal dragen en helpen, is ook ons gebed. Dat schrijft de commentator van het Reformatorisch Dagblad.

17.30 uur: Reactie Christelijke Gereformeerde Kerken – „We wisten allen van de moeilijke en naar de mens gesproken uitzichtloze situatie van prins Friso, maar als dan het bericht van zijn overlijden bekend wordt, grijpt dat aan.” Dat schrijft ds. P. D. J. Buijs, voorzitter van de laatstgehouden synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), in een reactie op het overlijden. De CGK leven mee met prinses Mabel en haar dochters en met de andere leden van de familie. „Voor prinses Beatrix en haar kinderen is dit, na alles wat ze de achterliggende jaren meemaakten, heel zwaar. Een eigen kind te moeten verliezen is een van de ergste dingen. We bevelen hen allen aan de Heere aan. Hij alleen kan troosten zoals geen mens dat kan.”

17.17 uur: Prins Friso ging zijn eigen weg – RD-journalist Wim Hulsman schrijft dat Friso altijd wat op de achtergrond bleef. Ooit zei hij: „Je mag mijn broer Willem-Alexander wel in elkaar slaan, maar niet doodslaan, want dan moet ik koning worden.”

17.12 uur: Bericht Willem-Alexander aan leden van de Staten Generaal – „Met grote droefheid geven Wij U kennis van het overlijden van Onze geliefde broer Friso. Hij is heden vredig gestorven. Wij voelen Ons gesterkt door de gedachte dat velen dit verdriet met Ons delen. Onze familie is innig dankbaar voor de steun in de afgelopen maanden. En hiermede bevelen Wij U in Godes heilige bescherming. Ermionida , 12 augustus 2013, Tweede Kamer der Staten-Generaal”

17.09 uur: Verklaring Voorzitters van beide Kamers – „De Voorzitters van de Eerste Kamer en de Tweede Kamer der Staten-Generaal, Ankie Broekers-Knol en Anouchka van Miltenburg, hebben met leedwezen kennis genomen van het overlijden van Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Johan Friso. Na het verschrikkelijke ongeval dat Prins Friso is overkomen is door velen intens met Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Mabel en de kinderen van de prins en prinses meegeleefd. Ondanks de ernstige toestand werd op een herstel gehoopt. Helaas heeft dit niet zo mogen zijn. Het overlijden van Prins Friso op zo’n jonge leeftijd is ongelooflijk verdrietig. De gedachten van beide Voorzitters en de leden van de Staten-Generaal gaan uit naar Prinses Mabel en haar kinderen, Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix, Zijne Majesteit de Koning en Hare Majesteit de Koningin, Hunne Koninklijke Hoogheden Prins Constantijn en Prinses Laurentien, alsmede naar de overige leden van de Koninklijke Familie. Ze wensen hen sterkte bij het dragen van dit zo zware verlies.”

17.07 uur: Hotelierfamilie zwijgt – De hoteliersfamilie Moosbrugger in Gasthof Post in het Oostenrijkse Lech, waar de koninklijke familie al jaren op skivakantie gaat, is niet bereikbaar en kon de pers daarom niet te woord staan. Dat zei althans de telefoniste tegen het ANP. Het hotel wil ook geen telefoontjes van journalisten meer ontvangen over de dood van prins Friso, aldus de medewerkster.

16.42 uur: Mathilde belt Máxima – De Belgische koningin Mathilde heeft maandag telefonisch haar medeleven overgebracht aan koningin Máxima naar aanleiding van het overlijden van prins Friso. Koning Filip probeert koning Willem-Alexander en prinses Beatrix te bereiken, maar dat is volgens een woordvoerder van het paleis in Brussel nog niet gelukt.

16.38 uur: Rutte terug van vakantie – Premier Mark Rutte komt eerder terug van vakantie in verband met het overlijden van prins Friso. Rutte komt dinsdag terug uit het buitenland, bevestigt zijn woordvoerder. Maandag lukte niet meer.

16.35 uur: Vlag halfstok – Op Paleis het Loo in Apeldoorn hangt de vlag halfstok.

16.25 uur: Reactie bond Oranjeverenigingen – De Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen (KBOV) heeft „met droefheid” kennisgenomen van het overlijden van prins Friso. „Het bericht kwam heel plotseling”, zei KBOV-voorzitter Michiel Zonnevylle. De Oranjebond leeft volgens hem mee met prinses Mabel, prinses Beatrix en de andere leden van de koninklijke familie. „We doen hun onze welgemeende deelneming toekomen.” „Aan een periode van onzekerheid is nu een einde gekomen. Voor de komende periode wenst de KBOV hun veel kracht en rust toe”, aldus Zonnevylle.

16.15 uur: Jaartallen – Het leven van de prins in jaartallen.

16.06 uur: Overlijden kwam overwacht – Het overlijden van prins Friso kwam maandagochtend onverwacht. Dat blijkt onder meer uit het feit dat koning Willem-Alexander terug moet terugkomen van vakantie, prins Jaime de Bourbon de Parme zijn huwelijk aankondigde en prinses Mabel in de ochtend nog haar Twittervolgers bedankte voor verjaardagsfelicitaties. Dat meldden doorgaans welingelichte bronnen rond het Koninklijk Huis.

16.04 uur: Begraafplek Friso nog onduidelijk – Het is nog niet duidelijk of prins Friso zal worden bijgezet in de koninklijke grafkelder in de Nieuwe Kerk in Delft. De Rijksvoorlichtingsdienst heeft daarover na het bekendmaken van het overlijden van de prins nog geen mededelingen gedaan. Binnen de familie is daarover al wel nagedacht.

16.03 uur: De lawine die alles veranderde – RD-journalist L. Vogelaar schreef een achtergrondverhaal bij het overlijden van de prins.

15.53 uur: Reactie burgemeester Lech – „Ik heb het nieuws tien minuten geleden gehoord en ik ben diep geschokt. Sinds het ongeluk heb ik altijd intensief contact gehouden met de familie. Met de kleine berichten die er soms waren, dat het wat beter met hem ging, waren we altijd erg blij. Ik ben diep bedroefd.”

15.50 uur: Rutte noemt overlijden „intens verdrietig” – „Ondanks alles komt dit nieuws toch als een schok. Prins Friso was pas 44 jaar oud en stond tot aan het skiongeluk, nu ruim anderhalf jaar geleden, midden in het leven. Voor prinses Mabel en hun twee dochters Luana en Zaria moet het nauwelijks te bevatten zijn dat zij nu definitief verder moeten zonder hun man en vader. Bij hen zijn onze gedachten nu in de eerste plaats”, aldus de premier. „Ook voor prinses Beatrix is het verlies onbeschrijflijk groot. Een kind dat overlijdt, is het allerergste dat een ouder kan overkomen. Koning Willem-Alexander, koningin Máxima, prins Constantijn en prinses Laurentien verliezen een broer en zwager die veel voor hen betekende. Ook voor hen is dit een zwarte en droevige dag.”

15.48 uur: Druk op condoleance.nl – Nog geen half uur nadat het overlijden van prins Friso maandagmiddag bekend is gemaakt, stroomt het condoleanceregister op www.condoleance.nl al vol. Condoleance.nl plaatste om half 4 al een mededeling dat er een vertraging in de site zat wegens de drukte.

15.41 uur: Reactie neuroloog – „Het lijkt erop dat het lichaam het niet meer aankon. Wat nu vooral past is medeleven met de familie”, zegt neuroloog en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie Bernard Uitdehaag maandag in reactie op het overlijden van prins Friso. „Het is erg triest.” Uitdehaag was niet betrokken bij de behandeling of verzorging van de prins.

15.40 uur: Medeleven Slob – „Onder de indruk van het bericht van overlijden van prins Friso. Mijn meeleven gaat uit naar zijn vrouw Mabel en de kinderen”, laat Slob (CU) via twitter weten.

15.30 uur: Medeleven Van der Staaij – „Intens verdrietig bericht dat Prins Friso is overleden. Ons hartelijk meeleven gaat uit naar Koninklijke familie”, laat SGP-leider Van der Staaij via twitter weten. De SGP hoopt dat de Koninklijke Familie „op dit tragische moment kracht mogen putten uit het geloof dat zo mooi wordt beleden in ons volkslied: Mijn schild ende betrouwen, zijt Gij, o God, mijn Heer.”

15.22 uur: Willem-Alexander en Máxima terug uit Griekenland – Volgens de NOS komen koning Willem-Alexander en koningin Máxima in verband met het overlijden van Friso terug van hun vakantie in Griekenland.

15.15 uur: Mabel was zondag jarig – Prinses Mabel vierde zondag nog haar 45ste verjaardag aan het ziekbed van haar man.

15.12 uur: Familie bedankt verzorgenden – „De Koninklijke Familie dankt allen die voor Prins Friso hebben gezorgd zeer hartelijk voor de uitstekende en toegewijde verzorging.”

15.10 uur: Overleden aan complicaties – Volgens de RVD is Prins Friso overleden aan complicaties die zijn opgetreden ten gevolge van de hersenbeschadiging veroorzaakt door zuurstoftekort bij zijn ski-ongeval op 17 februari 2012 in Lech, Oostenrijk.

15.08 uur: Mededeling RVD – Op de website van de RVD staat te lezen: Zijne Majesteit de Koning deelt met groot leedwezen mede dat vanochtend Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Johan Friso Bernhard Christiaan David, Prins van Oranje-Nassau, Jonkheer van Amsberg op Paleis Huis ten Bosch in Den Haag is overleden op 44-jarige leeftijd.