Na de eerste ronde van gesprekken, eind vorige week, waren de ministers Dijsselbloem van Financiën en Asscher van Sociale Zaken optimistisch over de kansen om deelakkoorden te sluiten met D66 en GroenLinks. Maar gisteravond bleek die hoop tevergeefs.

Het kabinet wil graag een zogenoemd sociaal leenstelsel invoeren. Kern daarvan is afschaffing van de basisbeurs, die nu een gift is. Dat levert de schatkist structureel 1,2 miljard euro op. Dat geld wil het kabinet investeren in het onderwijs. Voor de wet die dit regelt, is steun van oppositiepartijen in de Eerste Kamer nodig omdat de regeringspartijen VVD en PvdA geen meerderheid in de Senaat hebben. D66 en GroenLinks zouden het kabinet de hand kunnen reiken omdat zij in hun verkiezingsprogramma’s ook voor zo’n stelsel pleiten.

Een ander punt waarop het kabinet steunt zoekt, is hervorming van de kindregelingen. Het aantal regelingen moet van elf naar vier. Dat moet gepaard gaan met een structurele bezuiniging van 800 miljoen euro vanaf 2015. Ook hier staan D66 en GroenLinks niet afwijzend tegenover.

Maar steun van de oppositie is nooit gratis. D66 eiste extra geld voor investeringen in het onderwijs en GroenLinks zou een slag willen maken bij de verduurzaming van het belastingstelsel. Beide eisten ook een impuls in de kinderopvang.

Nu het overleg is mislukt, kan het kabinet de balans opmaken. De invoering van het sociaal leenstelsel wordt lastig. Het kabinet zal het wetsvoorstel nu wel snel naar de Tweede Kamer sturen. Het kan nog maanden duren voor de Senaat erover spreekt, maar zoals het er nu uitziet, krijgt Bussemaker geen meerderheid.

Voor de studenten is dat een goed bericht, maar voor het onderwijs als geheel niet. Bussemaker had de investering al ingeboekt. Mogelijk dat de onderwijssalarissen bevroren worden.

Als de bezuiniging op de kind­regeling niet doorgaat, heeft minister Asscher een groot probleem. Dan moet hij elders structureel 800 miljoen snijden.

Mogelijk dat het kabinet als geheel hem een handje wil helpen, maar dat verzwaart de bezuinigingstaakstelling van het kabinet. Voor 2014 moet er 6 miljard euro structureel worden gesneden. Voor 2015 komt daar nog eens een klein miljard bij.

Door het mislukte overleg komt het kabinet steeds meer alleen te staan. Het laat opnieuw zien hoe belangrijk het is dat een kabinet ook over een meerderheid in de Eerste Kamer beschikt.

Komt daarmee het bestaan van het kabinet in gevaar? Dat hoeft niet per se. De verhoudingen in het kabinet zijn goed. VVD en PvdA zijn stellig van plan de overheidsfinanciën op orde te brengen.

Maar verhoudingen kunnen zomaar wijzigen. Dat gebeurde vier jaar geleden ook. Toen blies PvdA-voorman Bos de samenwerking met CDA en CU op om een goede uitslag voor zijn eigen partij bij de gemeenteraadsverkiezingen te bewerken. Partijbelang is in politiek Den Haag vaak een tikkeltje belangrijker dan landsbelang.