Van de Vathorst (1962) studeerde geneeskunde en gezondheidswetenschappen en promoveerde in de filosofie. Ze werkt in het Erasmus MC Rotterdam en maakte 
als ethicus deel uit van de regionale toetsingscommissie euthanasie.

De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) hoopt dat door de benoeming van Van de Vathorst de kennis rond keuzemogelijkheden van patiënten om op een waardige wijze te sterven, wordt verhoogd.

Wat is uw indruk van de kwaliteit van de zorg in de laatste levensfase?

„Minister Borst heeft in 1992, bij de start van de Euthanasiewet, ervoor gezorgd dat er meer aandacht kwam voor de palliatieve zorg. We hebben op dat gebied afgelopen twintig jaar een grote sprong voorwaarts gemaakt. Er zijn palliatieve zorgteams gekomen, hoogleraren palliatieve zorg benoemd en zowel huisartsen als medisch specialisten zijn beter op de hoogte van de mogelijkheden op dit gebied.”

Zijn er nog blinde vlekken?

„De oncologen lopen met palliatieve zorg voorop, omdat kanker een veelvoorkomende doodsoorzaak is. Maar je kunt ook overlijden aan een longziekte of neurologische aandoening. Op die vakgebieden is nog winst te boeken.

Daarnaast treedt er soms spanning op tussen wat de patiënt vraagt en de arts kan of wil. Sommige artsen zijn om principiële redenen tegen euthanasie. Anderen vinden euthanasie in de gegeven omstandigheden niet aan de orde. In beide gevallen kan dat makkelijk tot een conflict leiden. Hoe voorkom je dat?”

Vanuit de palliatieve zorg wordt gezegd: Er is meer deskundigheid aanwezig dan er wordt gebruikt.

„De palliatieve zorg streeft naar de ideale situatie. Het wordt een van mijn taken als bijzonder hoogleraar om de aanwezige kennis en kunde zo veel mogelijk voor het voetlicht te brengen. Tegelijk moet ik zeggen dat ik daarbij niet de medisch-technische kant als vertrekpunt kies, maar de wensen van de patiënt.”

Door bezuinigingen zal de zorg verschralen. Worden ook terminale patiënten de dupe?

„Die indruk heb ik op dit moment niet. De thuiszorg bijvoorbeeld zal wel verschralen. We zullen ons uiteraard hard blijven maken voor goede palliatieve zorg. Die behoort, samen met euthanasie, ingebed te zijn in de context van goede zorg voor iedereen. Als geld een rol gaat spelen, krijgen vragen rond het levenseinde een andere dynamiek. Dat moeten we niet willen.”

Van nogal wat behandelingen van medisch specialisten is onduidelijk waarom ze worden gegeven.

„Artsen vinden het moeilijk te bepalen wanneer ze moeten stoppen. Ze kiezen liever voor de kans op ten onrechte doorbehandelen dan ten onrechte stoppen. Maar onnodig doorgaan kan schadelijk en belastend zijn. Helaas is daarna stoppen soms nog moeilijker. Artsen die ik spreek, gaan zorgvuldig te werk. Ze vragen zich steeds af: Draagt deze behandeling bij aan het welzijn van de patiënt of is zij een verzwaring van het lijden? Artsen worstelen daarmee, soms dagelijks.”

Patiëntenorganisaties benadrukken dat mensen zelf eerder moeten nadenken over hun laatste levensfase.

„Van harte mee eens. Het is geen leuk, geen makkelijk onderwerp, maar begin het gesprek erover. Eerst met je man, vrouw, kinderen of ouders, dan met je huisarts. Zet op papier waar voor jou de grens van zinvol behandelen ligt, als het zover is. Vaak zie je dat mensen erover gaan nadenken als ze van dichtbij een sterfgeval meemaken. Dat maakt indruk. Dan zijn ze gemotiveerd.”

Uw leerstoel wordt betaald door de NVVE. Bent u als hoogleraar haar spreekbuis?

„Nee. De academische vrijheid van de leerstoel is gegarandeerd. Een curatorium houdt toezicht op mijn activiteiten. Daar zit onder andere de NVVE in, maar ook het AMC Amsterdam.

Sowieso wil ik het gesprek aangaan met zo veel mogelijk partijen, ook met bijvoorbeeld de Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV). We zullen het wellicht niet in alles eens worden, maar praten kan altijd.”