Het aantal zelfdodingen in Nederland blijft fors stijgen. Van 1525 drie jaar geleden, naar 1647 in 2011 tot 1753 vorig jaar, aldus CBS-gegevens van dit weekend.

Achter de kille cijfers gaat een wereld van ellende, wanhoop en ontreddering schuil. „Verschrikkelijk”, zegt prof. dr. Ad Kerkhof, hoogleraar klinische psychologie en suïcidepreventie van de VU Amsterdam over de stijging.

Bent u verbaasd?

„Verbaasd niet. De stijging is wel groter dan ik had verwacht. Ik had rekening gehouden met een stijging van 3 tot 4 procent, maar 6 procent is erg veel. In vijf jaar tijd is het aantal suïcides met maar liefst 30 procent gestegen. Verschrikkelijk.”

Wat ziet u als oorzaak?

„De economische crisis is een duidelijke oorzaak. Een ontslag, een faillissement of een gedwongen verkoop van een huis kan bij iemand die al depressief is een extra aanleiding zijn voor suïcide. Er is vrijwel nooit één oorzaak. Meestal is het een cumulatie van ellende.”

Is de toename bij iedereen even sterk?

„De stijging is bij mannen groter dan bij vrouwen. Vrouwen zijn sterker. Mannen ontlenen hun identiteit aan werk en status, vrouwen aan relaties met kinderen, buren, vrienden. Vrouwen zijn vaker depressief, maar kunnen daar beter mee omgaan. Mannen gaan drinken, vrouwen praten, praten, praten. Daardoor kunnen ze beter steun vinden. Mannen zijn gevoeliger voor conjunctuur. De stijging betreft vooral mannen van 40 tot 60 jaar.”

Wat te doen?

„Het probleem wordt helaas nog altijd onvoldoende onderkend, niet voldoende serieus genomen als maatschappelijk probleem. Vertrouwenspersonen, leraren, agenten, ziekenverzorgers, predikanten, jeugdelftalleiders moeten signalen van wanhopige personen leren spotten en hen ertoe bewegen hulp te zoeken. De helft van de mensen die suïcide plegen, was niet onder behandeling.”

Wrang?

„Heel wrang. Ik ben ook psychotherapeut, ik zie verschrikkelijke zaken in de nasleep van suïcides. Depressies die behandeld hadden kunnen worden, maar niet behandeld zijn.”

Heeft een Rabobank op de hoek hierin een taak, een plicht?

„Ik vind van wel. Banken worden regelmatig geconfronteerd met wanhopige cliënten. Medewerkers zitten nu vaak met de handen in het haar. Hoe hiermee om te gaan? Banken doen wel wat aan zorg voor klanten in financiële nood. De vraag is echter of ze ook voldoende alert zijn op signalen van suïcide.”

Vindt u het voldoende?

„Een bank mag een cliënt best een duwtje in de richting van hulpverlening, huisarts of 113online geven. Een opleiding van medewerkers kost een halve dag. Tijdens trainingen kom ik mensen tegen die voor het eerst horen op welke signalen ze kunnen letten.”

Wat kunnen banken doen?

„Elk filiaal van elke bank, UWV, verzekeraar of deurwaarderskantoor heeft een bhv’er voor brand. Ze moeten ook een soort bhv’ers opleiden voor suïcidale cliënten. Elke financiële instelling heeft de morele plicht ten minste één persoon per filiaal hiervoor op te leiden. Zij kunnen collega’s helpen met wanhopige cliënten. bovendien kunnen ze ook nog eens signalen van depressieve collega’s opvangen, dat is soms ook nodig.”

Zijn signalen vooraf te herkennen?

„Jazeker, medewerkers kunnen in slecht nieuwsgesprekken letten op tekenen van zelfverwaarlozing. Heeft iemand bijvoorbeeld om 11.00 uur al een kegel van de drank? Is iemand misschien meer dan alleen maar teleurgesteld, of zegt hij: „Voor mij hoeft het allemaal niet meer?” Een medewerker kan bij zo’n vermoeden best informeren of zijn cliënt ook aan zelfdoding denkt.”

Niet iedere klant kan zo’n vraag waarderen.

„Dat kan. Maar als een klant de volgende dag overleden blijkt te zijn, zit de medewerker met een schuldgevoel: Had ik die vraag toch maar gesteld.”

Het aantal gevallen van suïcide is in 5 jaar met 30 procent gestegen. Doet de overheid voldoende?

„Minister Schipper neemt het probleem steeds serieuser. Ook de financiële sector begint initiatieven te nemen.”

Maar het is niet voldoende.

„De aandacht van overheid en samenleving schiet tekort. Suïcide is het laatste taboe in de maatschappij. Mensen met suïcidale gevoelens schamen zich om hulp te zoeken en zijn bang te worden gestigmatiseerd. Ze zoeken geen hulp, of alleen als ze anoniem kunnen blijven, bijvoorbeeld via telefonische hulpdiensten of via internet. Wij spelen daar onvoldoende op in.”

Hoe kan de samenleving daar goed op inspelen?

„Anonieme hulp tegen geslachtsziekten wordt vergoed, anonieme hulp tegen suïcide niet. Verzekeraars vergoeden de eerste hulp aan onverzekerde patiënten. Slachtoffers van ongelukken waarbij de dader is doorgereden, krijgen geld uit een schadepotje. Waarom stellen we ook niet zo’n potje in voor anonieme hulp bij suïcidaliteit?

Wie moet er met geld schuiven?

„Willen we professionele hulp bieden, dan moet er geld beschikbaar komen, bijvoorbeeld van verzekeraars. Het aantal verkeersdoden is gedaald van 1600 naar 650 per jaar. Toch geven we jaarlijks veel geld uit aan wetenschappelijk onderzoek naar verkeersveiligheid. Suïcide eiste vorig jaar ruim 1750 slachtoffers. Maar daar hebben we veel minder geld voor over.”