„Nederland telt het grootste aantal rechters ter wereld: 16 miljoen.” Met deze opening had ik direct de aandacht tijdens een spreekbeurt op een conferentie. Een gesprek over detentie en criminaliteit valt niet snel stil. Vanuit de onderbuik worden doorgaans heel spontaan oplossingen aangedragen als: laat ze meer werken, gooi de straffen omhoog, zet ze met twintig man op een cel. Iedereen heeft natuurlijk direct door dat dit geen echte oplossingen zijn. Eén ding vinden we met z’n allen gigantisch belangrijk: veiligheid. En daarnaast is onze verwachting dat gevangenen hun lesje hebben geleerd hebben.

Nederland moet bezuinigen, dus Justitie ook. Op 6 juni verdedigde staatssecretaris Teeven zijn beleid in de Tweede Kamer: „Ik moet 340 miljoen euro bezuinigen. Dus sluit ik 26 gevangenissen, 3 tbs-klinieken en 1 jeugdgevangenis. Verder ga ik meer gevangenen op een cel plaatsen. Een bepaalde categorie mag thuis z’n straf uitzitten (elektronische detentie) en ik wil dat gevangenen die nog niet definitief veroordeeld zijn per dag langer op hun cel zitten, dat scheelt mij personeel.”

Deze boodschap sloeg in als een bom. In de afgelopen jaren is elke gevangenismedewerker getraind in motiverend bejegenen. Wordt dat nu in één klap weggespoeld? Sommigen zeiden zelfs dat Nederland terug zou gaan naar een situatie van voor de Tweede Wereldoorlog. Verder zouden maar liefst 3400 banen komen te vervallen. Er kwam veel verzet.

De Kamer gaf Teeven gelegenheid te komen met een alternatief plan. En nu ligt er dus een nieuw masterplan dat nog voor de zomer in de Tweede Kamer besproken moet worden. In plaats van 26 gaan er slechts gevangenissen 19 dicht. Dat scheelt zo’n 1400 banen. Thuiszitten is van de baan, meer personen op een cel wordt doorgezet. De bezuiniging is teruggebracht naar 271 miljoen euro.

Wat vind ik ervan? Ik ben optimistisch om twee redenen: In de eerste plaats heb ik de mensen die werkzaam zijn in het gevangeniswezen leren kennen als deskundig, betrokken en samenlevingsgericht. Dat is niet vanzelfsprekend als je dagelijks in een omgeving moet werken met ‘gasten’ die daar liever niet zijn. Dat ze nu betrokken zijn bij de herziening van het masterplan is een goede zaak.

In de tweede plaats, het masterplan kent vier kernbegrippen met betrekking tot detentie: veiligheid, zelfredzaamheid, menswaardigheid en verantwoorde terugkeer naar de samenleving. Het doet een appel op gevangenen zelf, maar óók op de samenleving, waaronder de vrijwilligersorganisaties.

Dat laatste mis ik in het plan. Ik hoop van harte dat dit er alsnog in opgenomen wordt. Onderzoek toont aan dat vrijwilligerswerk door gevangenen hoog wordt gewaardeerd en bijdraagt aan de kansen op integratie. Dat kan Justitie niet alleen. „Ik was in de gevangenis en u hebt Mij bezocht…” (Matth. 25:36) krijgt zo een actuele betekenis.

De auteur is directeur van Gevangenenzorg Nederland.