Christenen –en wie niet?– kennen wetten en regels. Maar het Evangelie van Gods genade gaat dieper: er wordt een streep gehaald door de schuld. Dat betekent nog geen streep door Gods geboden. Maar christenen zijn geen mensen van vooral regeltjes en gemoraliseer. Toch is dat een wijd verspreide karikatuur over christenen in onze samenleving. Christenen betuttelen of willen via de politiek hun eigen geloofskeuzes opdringen aan de rest van de samenleving, zo is de redenering. Een voorbeeld is het christelijke streven naar zondagsheiliging.

Je kunt tegenwerpen dat alle politieke partijen hun ideologische keuzes zo veel mogelijk willen realiseren. Of je wijst op het rookverbod: is dat ook niet een betuttelende inperking van individuele vrijheid? En omdat de landelijke economie niet tegelijkertijd met en zonder een collectieve wekelijkse rustdag draait, draagt altijd een groep de consequenties. Als zondagswerk normaal is, welke werkgever (of collega) zit er dan te wachten op iemand die bijvoorbaat alle zondagen vrij wil?

Intussen kunnen christenen 
dergelijke verwijten beter niet 
te snel afdoen, maar naar oorzaken zoeken. Waarom is, anders dan bij een liberaal, bij een christen het beeld ontstaan dat hij 
–om bij dat voorbeeld te blijven– ’s zondags niets mag, omdat „dat moet van zijn geloof”, omdat „dat in de Bijbel staat”, omdat „God dat gebiedt”?

Wanneer ik terugkijk op mijn eigen gereformeerde, neocalvinistische traditie stuit ik op haar grondlegger, Abraham Kuyper. Hij heeft veel invloed gehad op hoe christenen present zijn in de Nederlandse samenleving. Hij muntte de slogan ”soevereiniteit in eigen kring”: de verschillende maatschappelijke kringen (gezin, overheid, kerk enzovoort) staan allemaal direct onder de soevereiniteit, het gezag, van God; daarom mogen ze elkaar niet overheersen of verdringen. In dit perspectief komt God vooral naar voren als Vorst en Gebieder. De soevereine Koning van de kosmos stelt als Wetgever voor zijn schepping ”ordinantiën”. Hij is Eigenaar van ”alle terreinen des levens”. Overal is Zijn wil wet. Vandaar ook de nadruk bij Kuypers nazaten op gehoorzaamheid, onderdaan zijn, ”burgerschap” in Gods Koninkrijk.

In het geding is niet het belang van Gods gezag en geboden. De westerse cultuur is daardoor gestempeld. Ook buiten Kuypers neocalvinisme klinken in veel protestantse kerkdiensten nog altijd wekelijks de Tien Geboden. Wel is in het verlengde daarvan de gereformeerde zede sterk door regels bepaald. Discussies daarover zijn beeldbepalend geworden voor groepen christenen: hoe strikter de regels, hoe ‘zwaarder’. Ligt hier niet een van de oorzaken van de beeldvorming? Zijn deze discussies niet vaak ten koste gegaan van het meer vertrouwelijke, ‘kwetsbare’ geloofsgesprek?

Weinig christenen zullen Gods gezag en heilzame geboden betwisten, of het nut van concrete regels. Jezus Christus Zelf ontkende dat Hij de wet zou willen ontbinden („geen tittel of jota”). Geen opvoeding kan zonder regels. Het punt hier is: Welk beeld krijgen niet-christenen van de Vader van Jezus Christus? Is Hij, net als Allah, een absoluut Heerser Die vooral gedragsregels liet vastleggen, zoals wanneer mensen moeten bidden en vasten? Is de Bijbel een wetboek? Of hebben christenen een Evangelie dat veel dieper en breder gaat?

Een gunnend beeld van God past bij het Evangelie. Het is goed dat te laten merken, ook in publieke discussies, zoals over zondagsrust. Wie blijft argumenteren vanuit een heilig gebod, weegt onvoldoende dat God Zelf bij veel aangesprokenen geen enkel vertrouwen geniet. Christenen houden dan een reputatie van letterknechten; handhavers van Gods wetgevende macht.

Heilzame effecten

Vooroordelen staan het zicht op heilzame effecten van een rustdag in de weg. Ook de liefde achter het gebod blijft onzichtbaar. Mogelijk blijft er wel een reële cultuurkritiek die ook deze vooroordelen raakt. Wordt onze samenleving niet onbarmhartiger dan de vrijgevige God die men wantrouwt? Schept juist een 24 uurseconomie niet de behoefte aan onthaasten? Voor de regelmaat van een collectieve rustdag vinden christenen vaak medestanders.

Kernwoord van het Evangelie is genade. De boodschap van en over Jezus Christus draait om vrijspraak, gratie. Soms betekent dat meteen een besliste ommekeer in bijvoorbeeld uitbuitend, grensoverschrijdend gedrag. Maar initiatief en kern blijft: Gods liefde die doordringt. Een christen kan zich er, ook in publieke discussies, beter op toeleggen om iets voelbaar te maken van de grootmoedigheid van deze gunnende Vader van Jezus Christus. Vooral door eigen doen en laten. Maar ook door woorden. Ook in het publieke debat. Deze goede God laat het immers regenen over bozen en goeden.

De auteur is onderzoeker aan het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie.