Opsporing van fraudeurs lost niets op
We beleven uitdagende tijden. De werkloosheid is inmiddels opgelopen naar 8,2 procent van de beroepsbevolking en de economie in de eurozone zit al twee kwartalen in een recessie. Vervolgens doet de regering verwoede pogingen om het begrotingstekort naar de 3 procent te krijgen. Gelukkig krijgt Nederland nog een jaar respijt van de Europese Commissie om dat te realiseren. En wanneer je dan denkt als regeringsploeg op 30 april rustig in de Nieuwe Kerk te kunnen zitten om Zijne Majesteit zijn koningschap te zien aanvaarden, is er weer een televisieprogramma dat je scherp bij de les houdt. ”Bulgaarse maffiosi maken op grote schaal misbruik van Nederlandse toeslagen”, en weg is het meireces voor Weekers.
Een rapport van het Rotterdamse Regionaal Informatie- en Expertisecentrum (RIEC) over de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) en fraude ligt op straat. In zo’n RIEC werken politie, sociale dienst en andere overheidsinstanties samen om informatie op het gebied van handhaving en criminaliteit uit te wisselen. Uit onderzoek van de Rotterdamse politie blijkt namelijk dat een groep criminele Bulgaren misbruik weet te maken van ons geoliede belastingsysteem.
Wie zich inschrijft in de GBA kan binnen de kortste keren kinderlijk eenvoudig aan Nederlands belastinggeld komen. Burgerservicenummer, DigiD-code en een paar muisklikken en klaar zijn Boyko, Ivailo en al die anderen. Zo simpel is het. Weg 95 miljoen euro!
Bij een gemiddeld minimumloon per maand van 120 euro is die paar duizend euro toeslag voor de Boyko’s en Ivailo’s van Bulgarije een wereldsalaris. De politieke verontwaardiging is begrijpelijk. Belastinggeld is anno 2013 duur geld.
Hoe stoppen we dit? Dat weet de politiek natuurlijk heel goed. Politici hebben niet alleen de toeslagen bedacht, maar weten ook hoe je misbruik tegengaat. Weekers had kennelijk moeten weten dat Bulgaren er met zijn centen vandoor gingen en hij had dat direct moeten stoppen. Hij is immers verantwoordelijk voor een falend toeslagensysteem en zeker omdat zijn ambtenaren dat al wisten!
Een veelgemaakte denkfout is dat je met meer controle en intensievere opsporing misbruik kunt voorkomen. Veel onderzoek op dat vlak wijst uit dat dit nauwelijks effect heeft. Opsporing is een druppel op de gloeiende plaat. Dat was zo en het zal altijd zo blijven. Het rapport van het RIEC lag er een jaar geleden al; de politie van Rotterdam had al onderzoek gedaan. Wie cynisch denkt, ziet al een jaar lang een denkbeeldige rij Bulgaren aan de Coolsingel staan. De politie ziet ze staan, maar dat is niet meer ‘haar’ zaak. En wie nog cynischer is, ziet al een vliegtuig vol opsporingsambtenaren op weg naar Bulgarije, om daar complete dorpen in beslag te nemen. De professionals bij politie en justitie weten wel beter. Zo werkt dat helemaal niet.
In een utopie zijn alle datasystemen van de overheid gekoppeld, wordt misbruik direct gedetecteerd en volgt de straf direct op de zonde. Ook werken alle landen in de Europese Unie heel goed samen. In werkelijkheid krijg je het politiek, juridisch en technisch helemaal niet voor elkaar om alle systemen aan elkaar te koppelen. Gaat een Weekers helemaal niet over de fiscale opsporingsdienst FIOD-ECD en is een RIEC helemaal niet in staat om systemen te veranderen, laat staan dat er internationaal goed en snel wordt samengewerkt.
Wil je fraude met toeslagen voorkomen, dan moet je het hele systeem van toeslagen vandaag nog uitzetten. Wil je dat niet omdat bijstandsmoeder Tina met haar vier opgroeiende kinderen wel voor het einde van de maand haar centen nodig heeft, dan zal er op welke wijze dan ook misbruik van systemen blijven bestaan.
Hoe strak en slim je zo’n systeem ook maakt, vroeg of laat duikt er een Ivailo op. Als ik Weekers was, zou ik goed luisteren naar de professionals op de werkvloer en tegen de Ivailo’s van deze wereld zou ik, met de FIOD-ECD in het kielzog, zeggen: Wie met een bedrieglijke hand werkt, wordt arm, maar de hand van de vlijtigen maakt rijk.
De auteur is director bij Grant Thornton Forensic & Investigation Services te Rotterdam en docent recht aan de Driestar Hogeschool te Gouda. Reageren? nietbijbroodalleen@refdag.nl
