Al-Ayan heeft geluk. Midden in het landschap houdt het hek opeens op. Nu kan hij nog van zijn huis naar zijn olijfgaard lopen, die zich aan de andere kant van de afrastering uitstrekt. Als de afscheiding wordt doorgetrokken, zal hij langs een van de militaire controleposten moeten. De tocht zal dan aanzienlijk langer duren.

Bijna acht jaar geleden sprak de Israëlische regering voor het eerst over een scheiding tussen de Israëliërs en de Palestijnen. Dat was nadat een Palestijnse zelfmoordenaar bij een bushalte in Netanya 21 Israëlische soldaten had gedood. In die dagen was het Oslo-vredesproces in volle gang. Het doel van het hekwerk zou zijn de afsluitingen van de Palestijnse gebieden effectiever te maken. Minister van Binnenlandse Veiligheid Moshe Shachal (Arbeiderspartij) stelde in 1996 voor een 480 kilometer lang elektronisch hekwerk te bouwen. Maar premier Jitschak Rabin en zijn opvolger, Shimon Peres, geloofden dat de vrede gediend zou zijn met samenwerking en integratie - en niet met beton, prikkeldraad en gaas.

Poorten
De terreuraanslagen gingen in de loop van de jaren door - of er nu vredesonderhandelingen werden gevoerd of niet. In juni 2001 gaf het kabinet-Sharon goedkeuring aan de aanleg van wat Israël officieel de ”seamzone” (naadzone) noemt - een strook land van ongeveer 30 meter breed die een barrière moet vormen. Dit obstakel, met een totale lengte van 80 kilometer, zou slechts in drie gebieden worden opgericht op plaatsen waar een hoog risico bestond op infiltratie door terroristen. Maar het leger en de politie kwamen tot de conclusie dat een aaneengesloten barrière nodig zou zijn. De ministersploeg van Sharon gaf in juni 2002 daar de goedkeuring aan. De linie moest door het landschap gaan meanderen tussen Beth Shean in het noorden en Arad in de Negev.

Op 31 juli dit jaar was de eerste fase klaar. Slechts 8 van de 140 kilometer bestond uit betonnen gedeelten, de rest uit hekwerk. Volgens Israëlische bronnen zijn er 41 poorten gecreëerd voor Palestijnen die aan de andere kant op het land moeten werken en 9 grensovergangen voor voetgangers en auto’s. De Israëliërs in de buurt van de scheidingsmuur voelen zich nu veiliger en bovendien hebben ze minder kans op bezoek van inbrekers en rovers. Bovendien blijkt het project een mooie werkverschaffer in dagen van economische crisis: 6000 mensen verdienen hun brood met de aanleg van de afscheiding. In juli trok de regering een bedrag uit van 455 miljoen sjekel (91 miljoen euro) voor de tweede fase van het project.

Betonblok
Abu Dis, een plaatsje ten oosten van Jeruzalem, halverwege de ochtend. Een meisje met een hoofddoek om en gehuld in een jilbab (lange jas met knopen) smijt eerst haar studieboeken op een betonblok. Dan verschijnen haar handen, waarmee ze zich behendig opdrukt. Als haar voeten vastigheid hebben gevonden, wurmt ze zich door een spleet tussen de blokken. Met een sprongetje belandt ze weer op de grond.

De oude route tussen Jeruzalem en Jericho, die door Abu Dis liep, bestaat niet meer. Kort nadat in juli 2002 een bom uit elkaar spatte in het Frank Sinatra-cafetaria van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem, liet het leger betonblokken neerzetten in Abu Dis. Terroristen zouden via de Arabische plaatsen aan de oostzijde van Israëls hoofdstad binnendringen.

De muur gaat dwars door het dorp. De enige mogelijkheid om nu met de auto van Jeruzalem naar Abu Dis te gaan, is door in oostelijke richting naar de Joodse stad Ma’aleh Adumim op de Westelijke Jordaanoever te rijden en dan weer in westelijke richting naar Jeruzalem terug te buigen. Maar doordat de 3 meter hoge blokken geen goede fundering hebben en zo te zien snel zijn neergezet, zijn hier en daar grote spleten tussen de grijze stukken beton ontstaan. Dat biedt behendige voetgangers alternatieve reismogelijkheden.

Acht meter hoog
De Palestijnen verwachten dat de klautermogelijkheden van tijdelijke aard zijn. De Israëliërs zullen hier straks een permanente muur neerzetten, met betonplaten van 8 meter hoog, zo vrezen zij. Abu Dis, het Arabische dorpje ten oosten van Jeruzalem, zal dan helemaal van de Arabische wijken in Jeruzalem afgesloten zijn.

„We doen het op de ruige manier, er is geen alternatief”, zegt accountant Falid Asad, die net van de muur afkomt. Hij woont in Jeruzalem maar heeft zijn kantoor in Abu Dis. Opeens stond er een muur tussen huis en werk. „Als er een poort in de muur komt, is het in orde, anders is hij illegaal”, zegt hij. „Mijn familie heeft hier 300 jaar gewoond. De immigranten die vanuit Ethiopië en Rusland naar Israël komen zijn hier nog maar net.”

Een paar honderd meter verderop staat de grenspolitie, die vooral jonge Palestijnse mannen naar hun papieren vraagt. Niemand durft daar over de muur te klimmen. Maar voorbij de bocht in de afscheiding, waar ze uit het zicht van de militairen zijn, klauteren tientallen Palestijnen in beide richtingen over de muur.

„Ik klim twee keer per dag over de muur”, zegt studente geografie Rania Dana. Ze heeft één keer een flinke smak gemaakt. Daardoor bezeerde haar been en moest ze naar de dokter. „Als ik soldaten zie, loop ik een eindje door naar een plaats waar geen soldaten staan”, zegt ze, voordat ze de al-Quds-universiteit binnenstapt. Ze woont aan de ene kant van de muur, haar school staat aan de andere kant.

Naadzone
Een man in een wit overhemd probeert zijn moeder over de muur te helpen, maar door haar corpulentie lukt het niet. Ze stapt weer op de grond en samen lopen ze verder langs de betonblokken, op zoek naar een plaats waar een spleet een paar centimeter breder is.

De 63-jarige Ibrahim (zijn achternaam noemt hij liever niet) staat bij de muur om de mensen te helpen. Hij pakt de tassen en boeken aan en geeft waar nodig een hand uit. „Ik ben een oude man, dit is wat ik nog kan doen”, zegt hij. „Veel mensen vallen. Sommigen moesten zelfs naar het ziekenhuis.”

Israëlische bronnen stellen op een website over de naadzone dat Israël de scheiding opricht vanwege het recht op zelfverdediging. „De naadzone wordt gebouwd met als enige doel de levens van de Israëlische burgers te beschermen, die voortdurend het doelwit zijn van de terreurcampagne die in 2000 is begonnen. Het feit dat meer dan 800 mannen, vrouwen en kinderen zijn vermoord in gruwelijke zelfmoordaanslagen en andere terreuracties rechtvaardigt duidelijk de poging een fysieke barrière aan te leggen op de weg van de terroristen.”

De website wijst erop dat de scheiding geen politieke grens is, dat er geen land verbeurd wordt verklaard, maar wel dat land tijdelijk wordt afgenomen en dat de eigenaars daarvoor compensatie zullen ontvangen. De tweede fase van de afscheiding moet eind dit jaar zijn afgerond.

Archeologische vindplaats
Ten zuiden van Abu Dis bewegen bulldozers en trucks op 2 meter hoge wielen zich grommend over een heuvelrug. Een drilboor ratelt de rotsen los. Al werkend zijn de aannemers op een byzantijnse kerk gestuit. In dit het gebied bloeide in de vierde tot de zevende eeuw het christendom. Nu liggen er witte doeken over de kale stenen. De Israëlische Oudheidkundige Dienst publiceerde deze week een verklaring waarin de dienst het ministerie van Defensie aansprakelijk stelt voor de toegebrachte schade aan deze bijzondere archeologische vindplaats.

De Palestijnen zijn woedend over de afscheiding die Israël bouwt. Een stuurgroep tegen de „apartheidsmuur” waarschuwde dat de scheiding niet langs de grens van 1967 loopt. „De Muur is in feite een grote landroof en een bezegeling van het lot van de Bezette Gebieden van Palestina”, zo stelt de website van de Palestijnse niet-gouvermentele milieuorganisaties Pengon die voor een groot deel aan de bestrijding van het fenomeen is gewijd. De scheiding zou door de Westelijke Jordaanoever kronkelen met het doel zo veel mogelijk Joodse nederzettingen aan de Israëlische kant te krijgen. In de eerste fase alleen al zouden tientallen gemeenschappen en 200.000 mensen getroffen zijn. „De Muur is een voorzetting en vergroting van het beleid van afsluitingen en belegering en een belangrijk instrument om de reeds bestaande Palestijnse getto’s te verkleinen.”

Prikkeldraad
De wegversperring bij Bethlehem bestaat uit twee rollen prikkeldraad over de breedte van de weg op ongeveer 70 meter van elkaar. In het midden staan betonblokken. De jonge militairen dragen helmen en kogelvrije vesten. De Palestijnen wachten met een grimmige blik in hun ogen op het moment dat ze gewenkt worden om naar voren te komen.

De Israëlische jongens kijken in de groene identiteitskaarten en stellen vragen. Een dove vrouw begint te gillen. Haar handen steekt ze in een smekend gebaar omhoog. Ze wil naar de dokter in Bethlehem, het plaatsje ten zuiden van Jeruzalem dat door het leger omsingeld en afgesloten is. Ze moet aan diverse militairen de paperassen laten zien en dan mag ze er eindelijk door.

Plotseling begint een van de soldaten te schreeuwen. Hij richt zijn geweer op een jongen in de buurt van de controlepost. Eerst is het onduidelijk wat hij wil, maar dan blijkt dat een van de jongens met zijn handen op de rug aan de kant van de weg moet gaan zitten. Hij heeft volgens omstanders geprobeerd de legerpost te ontlopen door een weg over de heuvels te nemen.

Een man van middelbare leeftijd en zijn vrouw mogen erdoor. Hij zegt dat het een halfuur kostte om Bethlehem in te komen en een halfuur om Bethlehem uit te komen. Zijn vrouw is ziek en ze mag naar de dokter. Hij laat twee papieren zien die in het Hebreeuws zijn opgesteld. Het ene is een vergunning om in Israël te reizen en het andere een toestemming om over de Westelijke Jordaanoever te reizen.

Geen veiligheid
Voor Palestijnen betekenen de afsluitingen, die tijdens de Joodse feestdagen extra streng worden gecontroleerd, een ramp. Bovendien, zeggen ze, zal deze geen veiligheid bieden. Zoals Khaled Soza, een winkelier uit Abu Dis, eerder op de dag al zei: „De muur zal geen veiligheid bieden aan de Israëliërs, maar alleen het vredesproces.”

Volgens anderen vergroot het obstakel de veiligheid van de burgers van Israël. De Amerikaanse commentator Charles Krauthammer schreef in september dat het hek een effectieve manier is om kamikazeterroristen te stoppen. De omheining rondom de Gazastrook blijkt uiterst effectief om terroristen uit Israëlische steden te weren. „Als het hek gebouwd wordt zullen sommige Palestijnen inderdaad van hun velden afgesneden raken”, schrijft hij. „Aan de andere kant, als het hek niet gebouwd wordt, zullen onschuldige mensen aan de andere kant tot kleine stukjes worden opgeblazen. Welke van de twee mogelijkheden is moreel het verwerpelijkst?”