Zoals reeds bekend was de stroom inzendingen groot. Het jureren was werkelijk een enorme klus. Toch was de eerste selectieronde, waarin ruim tweederde afviel, relatief makkelijk te doen. Hoe komt dat? In de aankondiging van de wedstrijd destijds is het ook gezegd: het maken van een foto die ”technisch” klopt is één, maar een prachtige, winnende plaat schieten, is geen optelsom van technieken.

De regels die gaandeweg in artikelen zijn genoemd, zijn geen wetmatigheden, maar juist richtlijnen die naar beproefd concept zijn geformuleerd. Een sprekend onderwerp doet veel meer dan het verwerken van veel regels in een foto, die zijn er alleen ter ondersteuning. Er komt gewoon veel creativiteit bij kijken en soms een tikkeltje geluk. Een beetje regisseren mag natuurlijk wel, want mensen met vier voeten zijn zeldzaam…

Herfsttooi

Bij de inzendingen zaten veel opnamen vanuit het buitenland, van Australië tot Israël. Een foto uit een ver land wordt al snel prachtig gevonden, maar puur alleen het feit dat de plaat een eind van ons bed is geschoten, maakt er nog geen winnaar van. Al kijkt een fotograaf anders dan een toerist, reisfotografie komt toch veelal neer op het maken van een beeldverslag. De tijd en gelegenheid ontbreken simpelweg om gedegen onderzoek in het te fotograferen onderwerp te stoppen.

Het loont vaak om verschillende keren bij het onderwerp te gaan kijken. Professionele wild- en natuurfotografen, zoals Frans Lanting en fotografen van National Geographic, zijn gerust een jaar bezig om een bepaalde foto of serie te maken. Ga nu bijvoorbeeld wat vaker bij een herfsttafereel kijken. Een Amerikaanse eik kan er in herfsttooi prachtig uitzien, maar op de foto toch nog wat gewoontjes. Wachten tot er een storm op komst is, en de lucht zwartblauw kleurt, kan er dan een topper van maken.

Het is sowieso goed om een onderwerp niet meteen te fotograferen, maar het eerst vanuit verschillende gezichtspunten te bekijken. Door een geschikte voorgrond te kiezen kan een foto opeens heel iets anders uitdrukken, een heel ander beeldverhaal vertellen. De twee foto’s uit een serie over landschap en techniek hebben beide als onderwerp ”windmolens en takken”, maar drukken compleet verschillende dingen uit. Terwijl de ene foto suggereert dat de natuur plaats moest maken voor de techniek, laat de andere foto met de uitbottende takken juist zien dat die twee best te combineren zijn.

Formaten

Over het algemeen worden er voor foto’s twee formaten gebruikt: staand en liggend. Omdat onze ogen op een horizontale lijn naast elkaar staan, is het blikveld van een mens eveneens horizontaal. Ook wanneer we omhoog kijken naar gebouwen of bomen. Composities in een liggend formaat hebben dus de meeste overeenkomst met hoe de wereld door mensen wordt waargenomen. De camera wat vaker rechtop houden kan daarom juist een verrassend effect hebben. Door staand of juist liggend formaat te gebruiken kan de uitdrukking van een foto soms net iets sterker worden; om de hoogte van een gebouw te benadrukken wordt het staande formaat gebruikt, voor landschappen juist het liggende.

Het vierkantsformaat mist dit een beetje; een vierkant beeldkader is van zichzelf spanningsloos en weinig intuïtief. Eigenlijk is het formaat in gebruik geraakt doordat sommige middenformaatcamera’s nou eenmaal een vierkant filmformaat hebben. Omdat het formaat van zichzelf saai is, is het aan de fotograaf om de spanning en sfeer in de foto te brengen die hij wil. Hans van Dalen is dat in zijn winnende foto prachtig gelukt.

Ouderwets

Foto’s of dia’s in zwart-wit maken, lijkt niet meer van deze tijd. Toch wordt het nog genoeg gedaan, want fabrikanten als Fuji en Kodak ontwikkelen nog steeds nieuwe zwart-witfilmpjes. Digitale camera’s hebben vaak een instelling waardoor ze in zwart-wit kunnen schieten. Doordat er geen kleur is die afleidt, abstraheert zwart-wit enigszins. De nadruk komt te liggen op vormen en lijnen en op de licht-donkerverdeling. Als de Voorkeur-fotograaf van het jaar zijn foto in kleur had gemaakt en opgestuurd, had hij niet bij de winnaars gezeten.

Probeer het ook eens! Leren van anderen is een van de beste manieren om te komen tot betere foto’s. Speur anders op een rommel- of boekenmarkt naar een oud fotoboek. Vaak zijn die wel te vinden, ook de niet puur technische boeken. Boeken over vormen en kleuren zijn wat kunstzinniger van aard, maar vaak staan daar juist veel voorbeeldfoto’s in. Plaatjes kijken is leuk en leerzaam, en het kan leuke ideeën opleveren.