„Er wordt op je gelet”

Ir. B. J. van der Vlies, voormalig leider van de SGP: „Willem-Alexander heeft een heel traject van voorbereiding achter de rug. Het is een hele verantwoordelijkheid die op zijn schouders rust. Je moet elk moment scherp zijn in zo’n functie. Er wordt op je gelet. Ik hoop dat we in onze kringen met gebed om hem, zijn vrouw en kinderen heen staan. Dat de Heere hem zegenen zal. Gelukkig is in de gereformeerde gezindte de traditie geworteld dat er voorbede wordt gedaan voor de Oranjes.

Christenen ervaren in onze maatschappij een seculiere tegenwind. Ik hoop dat koning Willem-Alexander daar een remmende factor in zal zijn, dat hij oog heeft voor minderheden. Ik hoop dat Willem-Alexander zich onder de prediking van de Heere zal willen stellen. Dat hij mag worden geïnspireerd door Gods Woord.

Koning Willem-Alexander hanteert een wat lossere stijl dan zijn moeder. Daarin is hij ook een vertegenwoordiger van zijn generatie. Maar laat het niet te los, niet te amicaal worden. Een zekere deftigheid en stijl is belangrijk.

Ik hoop dat Willem-Alexander dicht bij de mensen zal staan, een samenbindende rol zal spelen. Ik weet nog goed hoe ik als elfjarige jongen tijdens de watersnood van 1953 op een zolderverdieping in Middelharnis zat. Toen ging op een gegeven moment van raam tot raam het bericht: Koningin Juliana is gekomen. Dat doet wat met je.”

„Terughoudend over geloof”

Prof. dr. T. M. Hofman, voorzitter van het deputaatschap voor contact met de overheid van de Christelijke Gereformeerde Kerken: „Ik denk dat de nieuwe koning zal proberen samen te binden en tegenstellingen zal proberen te overbruggen. Ik verwacht dat hij samen met zijn vrouw zal inspelen op het veranderende levensklimaat. Dat zie je ook terug in het interview met hem. Mensen hoeven hem niet per se koning te noemen.

Dat inspelen op het veranderde levensklimaat kan voor christenen ook negatief uitpakken. De rol van de kerken is de afgelopen tientallen jaren teruggedrongen. De teneur in de maatschappij is dat het geloof achter de voordeur moet blijven. Hoe zal koning Willem-Alexander daarin opereren? In het openbaar is hij terughoudend over zijn geloofsovertuiging. Het lijkt geen item. Dat is voor mij wel een punt van zorg. Als hij voor zijn christen-zijn uitkomt is dat voor hemzelf goed, en ook voor het volk is dat goed.

De marges voor de koning worden smaller. De vorstin heeft geen rol meer bij de formatie, de nieuwe koning zal het wel uit zijn hoofd laten om zich op dat punt op te dringen. Tenzij de Kamer weer wil dat de koning ook betrokken is bij de formatie, maar dat zie ik nog niet een-twee-drie gebeuren. Je ziet ook dat minder parlementariërs de eed of de belofte afleggen bij de inhuldiging.

Ik hoop dat Willem-Alexander in het besef leeft dat hij van Godswege geroepen is om deze verantwoordelijke taak op zich te nemen. Bij de gratie Gods. Ik hoop dat hij zijn werk biddend zal doen. Dat zal tot zegen zijn voor ons land. Onze kerken zullen het Koninklijk Huis blijven gedenken in de openbare gebeden.”

„Verstandige vrouw aan zijn zij”

W. Kolijn, voormalig voorzitter van de SGP: „Onder Willem-Alexander verwacht ik een verschuiving naar het meer ceremoniële koningsschap. Hij peilt de gevoelens die daarover leven. Ik vind dat hij zich daarin meegaand opstelt, zoals dat bleek uit het interview dat vorige week werd vertoond. Wat mij betreft mag hij zich wel wat meer verzetten tegen dat ceremoniële koningsschap. Laat hij maar wat tegengas geven. Ik vind het jammer dat onze vorstin niet betrokken was bij de vorige formatie. Iedereen is het er wel over eens dat de hand van de koningin daarin werd gemist. Een van de voordelen van het koningschap is dat iemand boven de partijen staat. Een nadeel kan zijn dat iemand die uit het oogpunt van erfelijkheid koning wordt, daar minder geschikt voor is.

Ik denk dat Willem-Alexander een waardig koning wordt. Ik had daar mijn twijfels over in zijn jongere jaren, maar vooral na zijn huwelijk ging het de goede kant op. Op het gebied van watermanagement bijvoorbeeld weet hij van wanten.

Willem-Alexander kan geen beter voorbeeld krijgen dan zijn moeder. Op godsdienstig gebied mag hij wel wat meer lijken op zijn overgrootmoeder, koningin Wilhelmina. Zij gaf in het openbaar een geloofsgetuigenis. Ik betreur dat Willem-Alexander minder kerkelijk is. Al is hij wel godsdienstig, hij heeft weleens wat gezegd over Bijbelstudie in een kring.

De nieuwe koning heeft een zeer verstandige vrouw aan zijn zijde. Dat merk je in haar optreden. Het is een vrouw die een bijzonder goede invloed op Willem-Alexander heeft.”

„Niet meedeinen met hoofdstroom”

Henk van Rhee, directeur van Tot Heil des Volks en voorheen directeur van het partijbureau van de ChristenUnie: „Ik verwacht dat de media het Willem-Alexander erg moeilijk gaan maken. Het Koninklijk Huis ligt altijd al onder een vergrootglas. In onze samenleving is het nauwelijks nog vanzelfsprekend dat iemand gezag en respect krijgt. Een valkuil voor de nieuwe koning is dat hij meedeint met de door de media aangedreven hoofdstroom van het populisme. Dan kan hij geen goede koning worden, want de hoofdstroom brengt ons nergens.

Ik ben een beetje bang dat Willem-Alexander te veel een kind van zijn tijd is. Dat hij onvoldoende de unieke waarde van het koningschap onderkent. Hij zei in het televisie-interview vorige week dat hij geen protocol-fetisjist wil zijn. Dat vond ik een minder slimme uitspraak. Het koningsschap heeft protocol nodig, zonder dat dat uitmondt in hooghartigheid. Wil je koning zijn, dan moet je toch iemand anders zijn dan een lid van het kabinet, een lid van het parlement of een burger.

Een goede koning gaat naar mensen van wie je niets terug hebt te verwachten. Vestig je aandacht op mensen in de knel. Waar nood en moeite is, kan een koning dienstbaar zijn aan de samenleving.

Ik wil niet oordelen over het geloof van Willem-Alexander, maar ik moet eerlijk bekennen dat ik er niet veel over hoor. Ik hoop wel dat de nieuwe koning subtiel zal laten blijken dat hij christen is. Het is goed dat christenen voor hem blijven bidden, opdat hij in kleine dingen getuigenis van zijn geloof geeft. Zijn overgrootmoeder, koningin Wilhelmina, is misschien wel een goed voorbeeld. Zij heeft vanuit persoonlijke interesse ooit het werk van Tot Heil des Volks nog bezocht.”

„Niet mee gaan hossen”

Drs. P. J. Vergunst, algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond: „Bij prins Willem-Alexander zie je een terugkeer naar een informelere stijl, die doet denken aan de stijl van koningin Juliana. Die informelere houding past bij hem en Máxima. Toch kun je niet zeggen dat de formelere opstelling van koningin Beatrix haar verder van de burger deed afstaan.

Het is voor de continuïteit van de monarchie van belang dat Willem-Alexander laat zien dat hij een mens van vlees en bloed is. Toch betekent dat niet dat hij als koning moet mee gaan hossen op de Olympische Spelen.

Je kunt niet zeggen dat Willem-Alexander zijn ambt niet zeer serieus opvat. Hij bereidt zich al zo’n 25 jaar consciëntieus voor op het koningschap. Daarbij is het van belang dat hij goede adviseurs om zich heen blijft houden.

Als je als koning niet dienstbaar bent aan het volk, kan het snel misgaan met de monarchie. Koning Juan Carlos van Spanje ging met een maîtresse op olifantenjacht in Botswana. Dat zint de Spanjaarden niet; 56 procent van de Spaanse bevolking wil dat hij terugtreedt.

Ik hoop dat Willem-Alexander support zal geven aan maatschappelijke organisaties, aan instituties zoals gezin en kerk. Koningin Beatrix was bij de presentatie van de Nieuwe Bijbelvertaling, bij de dankdienst rond de totstandkoming van de Protestantse Kerk. Ook bezocht ze in 2001 tijdens de MKZ-crisis op een zondag een kerkdienst van de hervormde gemeente van Oene. Het zou goed zijn als Willem-Alexander in die lijn voortgaat. Hij is belijdend lid van de Protestantse Kerk. Ik hoop dat het geloof voor hem persoonlijke betekenis heeft, want zonder geloof in Gods regering heeft hij als mens een te zware taak.”

„Zoek wijsheid bij Schepper”

Bart Jan Spruyt, conservatief publicist: „In het televisie-interview vorige week heeft Willem-Alexander wat opmerkelijks gezegd. Het betrof het debat over de multiculturele samenleving. Hij zei dat de toon van dat debat de afgelopen tien jaar scherp en destructief was. Maar hij liet ook blijken dat problemen rond de multiculturele samenleving eerder onbenoemd zijn gebleven. Impliciet nam hij toch wat afstand van het linkse denken. Willem-Alexander vindt dat de problemen benoemd mogen worden. Dat is hoopgevend.

Koningin Beatrix is toch altijd in het linksige denken blijven hangen. Daardoor heeft ze een deel van de samenleving van haar vervreemd, hoezeer ze ook een vakvrouw is. Ze was voor de multiculturele samenleving, voor ontwikkelingssamenwerking, ze was sterk pro-Europees. Dan gaat het telkens om onderwerpen die de afgelopen jaren sterk zijn gepolitiseerd.

Ik ben voor de monarchie. Het is goed dat naast de Tweede Kamer, dat is de stem van het volk, en de Eerste Kamer, dat is de stem van wijze mensen, er nog iemand is die de nationale eenheid nastreeft. Ik zou het goed vinden dat de koning het wekelijkse gesprek met de minister-president voortzet. De koning heeft het recht op informatie, het recht om aan te sporen, het recht om te waarschuwen.

Ik hoop dat de trits kerk, Oranje, vaderland voor Willem-Alexander een notie van betekenis is. Ons land is ontstaan uit een geloofsstrijd, een verlangen naar vrijheid van godsdienst en geloof. Ik hoop dat Willem-Alexander bij de vervulling van zijn ‘onmogelijke ambt’ de wijsheid mag zoeken bij de Schepper van hemel en aarde.”

„Open houding Willem-Alexander”

Piet Adema, voorzitter ChristenUnie: „Mensen uit de achterban van de ChristenUnie dragen het koningshuis een warm hart toe. Ik denk dat Willem-Alexander er klaar voor is om koning te worden. De koning kan boven de partijen staan, bij een president ligt dat toch anders, die heeft een meer politieke rol.

Willem-Alexander heeft laten zien dat hij een open houding heeft ten opzichte van de samenleving. Wat de ChristenUnie betreft had de koning zijn rol bij de formatie mogen blijven houden. Beatrix heeft tijdens formaties altijd een voortreffelijke rol gespeeld.

Beatrix was er in moeilijke tijden, zoals bij rampen. Ik verwacht dat het nieuwe koningspaar die lijn voort zal zetten. Ik heb daar hoge verwachtingen van.

De koning zal er voor de hele samenleving moeten zijn. Tijdens bijvoorbeeld de kersttoespraak kan Willem-Alexander laten zien dat hij geworteld is in de samenleving.

Willem-Alexander mag zich gedragen weten door het gebed van de christenen in de samenleving. Koningin Beatrix liet tijdens de toespraak bij haar inhuldiging in 1980 haar christelijke geloofsovertuiging duidelijk naar voren komen. Het zou mooi zijn als Willem-Alexander dinsdag ook iets van een christelijke motivatie laat zien. Niet omdat dat van hem verwacht wordt, maar omdat hij dat echt zo voelt.”