Wie de beelden terugkijkt van 30 april 1980 ziet een jonge vrouw over wie ineens een sluier van bezorgdheid hangt. De situatie in ons land was ernaar. Het tumult van de krakersrellen was zelfs in de Nieuwe Kerk te horen. En dat raakte de kersverse koningin. Prinses Glimlach, zoals ze altijd werd genoemd, keek ernstig. Er was ook weinig reden tot glimlachen.

In de jaren die volgden, kwam de glimlach terug. Geen opgelegde glimlach, maar een oprechte. De koningin groeide zichtbaar in haar rol van staatshoofd. Ze bleef de constante factor in een wisselend politiek landschap en dwong respect af door haar kennis en inzicht.

Met een simpele handtekening zal ze dinsdag haar ambt neerleggen. En daarmee verdwijnt ze feitelijk in de coulissen van de geschiedenis. Want Beatrix is er de vrouw niet naar om haar zoon voor de voeten te lopen. We zullen –gelukkig– nog van haar horen, maar het zal echt anders zijn dan het was.

De gereformeerde gezindte heeft de neiging om alles wat geschiedenis wordt, te bekleden met waardering. Omdat alles wat wás voor het gevoel toch beter is dan dat wat kómt. De komende jaren zal het optreden van koning Willem-Alexander nogal eens vergeleken worden met dat van zijn moeder. Dat mag, als we maar wel eerlijk blijven. En laten we vooral heel voorzichtig zijn als het gaat om godsdienstige vergelijkingen. Het is bekend dat de geloofsopvattingen van de Oranjes niet echt orthodox zijn. Daarover mag je inhoudelijk schrijven en spreken. Maar nooit mag de persoon worden weg- of afgeschreven. Daar ligt voor reformatorische christenen nog het nodige studiemateriaal.

Een moeder treedt terug, een zoon treedt aan. Dat is de logische, natuurlijke orde. We moeten niet verwachten dat de moeder wordt opgevolgd door een vader. Koning Willem-Alexander zal tijd nodig hebben om zijn eigen stijl te ontwikkelen, eigen accenten te zetten en te groeien in zijn zware ambt. Die tijd moeten we hem gunnen.

Koningin Beatrix was een uitstekende manager. Maar gaandeweg werd ze als koningin ook steeds meer een moeder. Ze schaamde zich niet om juist dat moederlijke bij tijden duidelijk te laten zien. En het zijn juist de ‘moederlijke momenten’ die gegrift staan in het collectieve volksgeheugen. Een blik, een gebaar, een zucht.

De ontspannenheid waarmee koningin Beatrix terug­treedt, is bewonderenswaardig. Iedere verkleefdheid aan de troon is haar vreemd. Ook daarin is ze een voorbeeld. Op een goede manier terug­treden, is misschien nog wel moeilijker dan op een goede manier aantreden.

Bedankt, koningin Beatrix! Dat God u in alle opzichten zegene, al de dagen die Hij u onder ons nog geeft.