Wat te denken van sommige uitspraken van Paulus?
Wie de brieven van Paulus moeilijk vindt, heeft niemand minder dan Petrus aan zijn zijde (2 Petr. 3:15-16). En ook nu nog zijn er velen die liever de evangeliën lezen dan de brieven van de eerstgenoemde apostel.
Ook veel moderne theologen vinden Jezus belangrijker dan Paulus. De hedendaagse nieuwtestamenticus Den Heijer ziet hem als iemand die historisch gezien uitermate belangrijk was, maar helaas mede de grote scheiding tussen Joden en christenen bevorderd heeft. Paulus is volgens hem inspirerend, maar heeft zich wel op meerdere punten grondig vergist.
Reinier Sonneveld en Rob van Houwelingen benaderen het van een andere kant. Sonneveld studeerde theologie in Kampen en legt zich toe op het schrijven van populairwetenschappelijke publicaties. Van Houwelingen is hoogleraar Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Kampen. Al eerder schreven zij ”Ongemakkelijke teksten van Jezus”. In ”Ongemakkelijke teksten van Paulus” bespreken zij samen met enkele andere theologen 75 teksten van Paulus die vaak weerstand en onbegrip oproepen.
Dit gebeurt vanuit een orthodoxe visie. De brieven van Paulus zijn dus niet minder normatief dan de evangeliën. De schrijvers zien Paulus’ brieven als veel meer dan alleen historische documenten: ze zijn nog immer richtinggevend voor christenen van nu. De veel gehanteerde tweedeling tussen echte brieven van Paulus en de zogenoemde pseudepigrafen wordt rigoureus afgewezen.
Deze stevige insteek maakt nieuwsgierig naar de inhoud. Want er zijn nogal wat teksten in de brieven van Paulus die wij niet zomaar begrijpen of accepteren. Enkele vragen die aan de orde komen: Is God kwaadaardig? Is Paulus homo-onvriendelijk? Is zonde erfelijk? Geldt de wet niet meer? Zijn alle Joden gered? Hebben vrijgezellen een streepje voor? Mag je trouwen met een ongelovige? Is wijn een goed medicijn? Is Paulus een antisemiet? Wordt de gemeente ”opgenomen”? De vragen bewegen zich dus op allerlei terreinen: dogmatisch en praktisch; exegetisch en historisch. Ze gaan over Paulus als theoloog, maar soms ook over Paulus als persoon.
Het is geen gemakkelijke opgave om teksten waarover al eeuwenlang wordt gediscussieerd op een korte, heldere en inzichtelijke wijze toe te lichten en te interpreteren. In de meeste gevallen zijn de auteurs daarin echter zeker geslaagd. Voor gemeenteleden en ambtsdragers die zich goed willen oriënteren op Paulus, is dit boekje een aanrader. Het is duidelijk dat de schrijvers kennis van zaken hebben, streven naar bondigheid en duidelijkheid, en de pittige passages niet overslaan.
Ergens halverwege het boek bevindt zich een kader over de vraag hoe we moeten staan tegenover het moderne Paulusonderzoek (The New Perspective on Paul). Zo nodig durven de schrijvers ook positie te kiezen en dat getuigt van moed. Tegelijkertijd vragen ze (bijvoorbeeld in het gedeelte over homoseksualiteit) aandacht voor de context waarin Paulus sprak. Ze doen dat niet om zijn uitspraken te nuanceren, maar om ze te begrijpen.
Natuurlijk kun je twisten over de selectie. De relevantie van de vragen is wel wisselend. In sommige gevallen gaat het om niet meer dan een exegetische toelichting. Wie over een goede Bijbelverklaring beschikt, zou daarin hetzelfde antwoord hebben kunnen vinden. Soms daarentegen speelt er een complete theologische visie mee. Juist die onderwerpen hadden wellicht meer verdieping kunnen krijgen. Nu hebben de auteurs ervoor gekozen om bijna alle onderwerpen in zo’n tweeënhalve bladzijde per vraag te beantwoorden.
In het geval van de vraag naar het hoofddeksel (welk onderwerp trouwens vijf bladzijden beslaat) betekent dit dat duidelijk wordt gemaakt hoe sterk onze cultuur verschilt van die van de tijd van Paulus. De vraag of dit alles in concreto ook nu nog betekent dat vrouwen met gedekt hoofd aan de erediensten deelnemen, wordt echter niet beantwoord.
Elke auteur heeft, vanzelfsprekend, zijn eigen stijl. Niet elke lezer zal het waarderen als Jezus wordt vergeleken met een sterspeler in een voetbalelftal die tot bondscoach wordt gepromoveerd. De Bijbelcitaten zijn meestal afkomstig uit de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV).
Boekgegevens
”Ongemakkelijke teksten van Paulus”, Rob van Houwelingen en Reinier Sonneveld (red.); uitg. Buijten en Schipperheijn, Amsterdam, 2012; ISBN 978 90 5881 674 0; 256 blz.; € 15,90.
