Akte vermoorde dominee Nijkerk spoorloos
NIJKERK – Het document uit 1588 waarop de omstreden vermelding van de moord op ds. Rutger van Siburg in de historische canon van Nijkerk is gebaseerd, is spoorloos. Dat zegt historicus Fred van Lieburg, die voor een boek over de religiegeschiedenis van Nijkerk nieuw archiefonderzoek doet.
Van Lieburg, hoogleraar geschiedenis van het Nederlandse protestantisme aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, bestrijdt dat ds. Van Siburg, de eerste protestantse predikant in Nijkerk, in 1587 in Nijkerk door Spaanse soldaten om het leven is gebracht. De straatnaam Het Spaanse Leger zou de plek markeren waar dat is gebeurd. De moord wordt als feit vermeld in de Nijkerkse canon, die in 2011 werd gepresenteerd, en ook in de twee weken geleden verschenen ”Nijkerkse prentenatlas”.
„Van Siburg is geen Nijkerkse martelaar. Hij was in 1587 geen dominee in Nijkerk meer, maar in Amersfoort, en hij is niet in Nijkerk gedood, maar vermoedelijk in de buurtschap Leusbroek bij Amersfoort”, stelt Van Lieburg op grond van gegevens die hij in Amersfoortse archieven heeft aangetroffen.
Dat Van Siburg in Nijkerk om het leven kwam is een veronderstelling van de Nijkerkse geschiedschrijver G. Beernink in zijn artikel ”De Reformatie te Nijkerk (1578-1628)” uit 1912. Hij stoelde die op een notitie van de Gelderse archivaris J. S. van Veen dat in een akte uit 1588 stond dat „Rutger van Syburch, gewesen kirchendiener to der Nierkerck, der, van den feyndt gefangen, mit so unmenschlichen tormenten gemartert und getodtet ist.” Beernink schreef: „De plaats waar de Spanjaarden hun haat koelden aan den tegenstander van hun geloof, moet Het Spaansche leger zijn.”
„Onwetend van de Amersfoortse gegevens beredeneerde Beernink een locatie vanuit zijn gedachte dat Van Siburg in 1587 nog predikant van Nijkerk was”, zegt Van Lieburg. In Arnhem, bij het Gelders Archief, heeft hij de door Beernink opgevoerde akte uit 1588 niet kunnen terugvinden. „Precies dat document, nummer 5776, uit honderden brieven ontbreekt in de originele verzameling. De verdere inhoud en context blijft daardoor in het duister. Ik heb de vermissing maar officieel gemeld bij de studiezaalambtenaar. Het briefje van Van Veen aan Beernink bevindt zich in de collectie-Beernink in het gemeentearchief van Nijkerk.”
Gemeentearchivaris Dion van Hooren bevestigt dat laatste. Over het ontbreken van het document uit 1588 zegt hij: „Mogelijk is het ooit geraadpleegd en daarna verkeerd opgeborgen.” Van Hooren was betrokken bij de samenstelling van de Nijkerkse canon. „Voor de moord op ds. Van Siburg zijn we daarbij afgegaan op wat Beernink in 1912 vermeldde. We hebben niet diens bronnen gecontroleerd.”