De moeder van Soufian M. uit Zeist is in tranen. Haar zoon zit in Syrië en zijn ouders horen niets meer van hem. In een video-opname van de Arabische afdeling van de Wereldomroep houdt ze het niet droog. Ze loopt naar de slaapkamer van Soufian (21). „Dit zijn zijn spullen”, snikt ze terwijl ze de deur van een kast opendoet. Shirts liggen netjes gevouwen op een plank. Een heel rijtje overhemden hangt keurig aan kleerhangers.

Dan richt ze zich rechtstreeks tot haar zoon, die de video heel misschien wel ziet in Syrië. „Om eerlijk te zijn, jouw vader en ik zijn niet meer in staat om deze kamer binnen te gaan”, zegt ze huilend. „We willen heel graag dat je zo snel mogelijk terugkomt.”

Zekerheid daarover kan niemand bieden. Zijn moeder belt Soufian elke dag, maar hij neemt nooit op. Het is niet eens zeker of hij nog wel leeft.

Gesneuveld

Dat geldt ook voor heel wat andere jihadgangers uit Nederland. Tot nu toe zijn er geruchten over drie gesneuvelde Nederlanders, allemaal van Marokkaanse afkomst. Van twee is het lastig om het doodsbericht definitief bevestigd te krijgen.

De jihadi die zeker gesneuveld is, is Mourad M. (20) uit Delft. Een zeer orthodoxe moslim, bleek in 2011 al tijdens een demonstratie tegen het boerkaverbod in Den Haag. PowNews kreeg Mourad voor de camera, waar hij de interviewer verhinderde vrouwen te benaderen.

Schijnwerpers

Het onderwerp van de jihad leeft enorm onder islamitische jongeren, zeker nu de schijnwerpers van de media erop gericht staan. Toch speelt het probleem onder de oppervlakte al veel langer, zegt Aissa Zanzen van het Samenwerkingsverband van Marokkaanse Nederlanders (SMN). „Dit probleem was na 2001 ook in de aandacht, maar daarna niet meer, terwijl het toen ook speelde. Het moet voortdurend de aandacht hebben.”

Die voortdurende aandacht probeert Zanzen te creëren door met politici en beleidsmakers na te denken over een goede aanpak. „Bijvoorbeeld door moskeebestuurders, jongerenwerkers en imams goed voor te bereiden, zodat ze een weerwoord hebben en de jongeren serieus nemen. Naar een burgeroorlog vertrekken is slecht voor hen, maar ik wil ervan afblijven of die jongeren ook een verkeerde intentie hebben. Je kunt hen beter serieus nemen en aanspreken op hun idealen.”

Minister Opstelten doet dat niet: hij wil onderzoeken of het mogelijk is de paspoorten af te pakken van potentiële jihadreizigers. Wat Zanzen betreft, moeten politici oppassen niet de grezen van de rechtsstaat te overschrijden in een poging om stoer te doen. „Sommigen van deze jongeren zijn oer-Nederlands. Hoe kun je hun dan een paspoort afpakken? Dit is een belachelijke luchtballon.”

Verschillende islamitische leidsmannen lijken de handschoen van Zanzen opgepakt te hebben. Imams van moskeeën waar veel Marokkanen komen, lieten de afgelopen dagen weten dat een jihadreis naar Syrië buitengewoon onverstandig is. Het is zelfs onislamitisch, zegt bijvoorbeeld de aan de Haagse As-Soennahmoskee verbonden imam Rachid Nafi. Mensen die naar het slagveld vertrekken, „laten de geleerden links liggen en kiezen voor het volgen van hun eigen meningen”, schrijft hij in antwoord op vragen van jongeren. „Zij maken zich hierdoor schuldig aan meerdere religieuze overtredingen. Een van deze overtredingen is het liegen tegen hun eigen ouders. Zij vertellen hun vaak dat zij op reis gaan, en houden de waarheid achter.”

Fanatiek

Opvallend is dat er relatief veel jongeren van Marokkaanse afkomst naar Syrië en andere conflictgebieden reizen. Waarom juist zij? „Dat was altijd al zo”, zegt voorzitter Zanzen van het SMN. „Turkse mensen zijn toch meer intern gericht. Bij hen gebeurt heel veel in clubjes en verenigingen, terwijl Marokkaanse Nederlanders meer individualistisch zijn ingesteld. Dat heeft tot gevolg dat Marokkaanse Nederlanders vaak meer om zich heen kijken.”

Volgens Zanzen is het minstens zo opzienbarend dat er, behalve heel wat Marokkanen, ook opvallend veel autochtone Nederlanders naar Syrië vertrekken. Een verklaring daarvoor kan hij wel bedenken. „Bekeerlingen zijn het meest fanatiek. Als je de leer tot je neemt, begin je met zwart-witdenken. Iets is haram of halal, punt. Pas later komen de nuances. Bovendien zijn het vaak jongeren, die over het algemeen idealistisch zijn.”

In wezen maken Marokkanen, hoewel van huis uit islamitisch, eenzelfde soort ontwikkeling door. Zanzen: „Veel Marokkaanse jongeren krijgen van huis uit alleen de culturele islam te zien, zoals hun ouders die hebben gepraktiseerd in Marokko. Maar als ze zich gaan interesseren voor de islam, begint dat met het afkeuren van een heleboel culturele aangroeisels. Ook zij zitten doorgaans vol idealen en denken heel zwart-wit.”