Daar bestuurde het toenmalige regime met stalen hand de wijde regio. Iedereen en alles stond onder controle van de staat. Wie een paar decimeter uit de pas liep, maakte een goede kans zonder proces te worden verbannen naar een strafkamp in Siberië. Dat lot deelde zo iemand dan met intellectuelen, zoals auteurs van literaire werken die het regime niet bevielen.

Ter vergoelijking van zijn glansrol binnen de CPN kan voor Schreuders worden aangevoerd dat het communisme hem thuis met de paplepel was ingegeven en dat zijn ouders in het communistisch verzet hadden gezeten. Maar toch, er was zo overstelpend veel bewijsmateriaal over de verschrikkingen in de Sovjet-Unie dat je wel grenzeloos naïef moest zijn om te denken dat de Oost-Europese communisten het allemaal heel goed bedoelden.

Na de val van de Muur vielen Schreuders de schellen van de ogen. In 1992 schreef hij er een boek over. ”De man die faalde” heet het en het is van een ontwapenende openhartigheid.

Voor zulke spijtoptanten kun je je petje afnemen. Wij mensen zijn vol beperkingen, maken dagelijks fouten en sommigen zijn jarenlang verblind. Maar als er een weg is van oprechte spijt en berouw, dwingt dat respect af. Schreuders is daar een voorbeeld van. Hij verdient een plek als voorbeeldfiguur.

Van hem kunnen anderen nog heel veel leren. Bram van Ojik bijvoorbeeld. Misschien was het u nog niet opgevallen, maar hij is tegenwoordig fractievoorzitter van GroenLinks. Hij neemt de plek in van Jolande Sap, een politica die in tegenstelling tot Van Ojik wel boven het maaiveld uitstak en op termijn volgens mij een toppertje had kunnen worden.

Maar goed, de partij oordeelde anders en nu zitten we opgescheept met Van Ojik. Hij werd gepresenteerd als tussenpaus en daarom dacht ik: laat maar, die verdwijnt vanzelf wel weer achter de coulissen.

Maar zaterdag bleek hij tijdens een congres van GroenLinks in dezelfde kuil te zijn getuimeld als zo veel Binnenhofbewoners, namelijk die van zelfoverschatting. Van Ojik voelt zich kennelijk erg prettig in zijn nieuwe rol en hij is zowaar gaan denken dat hij tot grote dingen in staat is. „Ik ben de leider”, zo pompte hij zichzelf op. Van mij mag hij. Ik zal de laatste zijn die tranen plengt als de partij bij een volgende stembusronde opnieuw een afloop als der wateren moet meemaken. Omgekeerd moet Van Ojik er nu niet van opkijken dat zijn doopceel wat nader wordt gelicht. Hoe meer je in het heden voorstelt, hoe interessanter je verleden wordt.

Daar komt nog bij dat zijn partij zich in de kijker speelt. Nu de blauw-rode coalitie in alle uithoeken van het parlement op zoek is naar steun, doft GroenLinks zich graag op. Nog een reden dus om de schijnwerpers te richten op de man die als boegbeeld fungeert.

Van Ojik behoorde lange tijd tot de harde kern van de Politieke Partij Radikalen (PPR), niet bepaald een rechtse club maar wel van communistische smetten vrij. Des te opvallender is het dat hij vrij openlijk met het communisme sympathiseerde. Zo publiceerde hij in De Waarheid, ook in de periode dat het blad nog een Moskougezinde koers voer.

Anders dan Schreuders heeft Van Ojik nooit publiekelijk afstand genomen van dit foute stukje verleden. Ook was hij in de jaren negentig voorzitter van Milieudefensie, dat in die tijd nog een verzamelvat was van allerlei extreem linkse types die maar weinig middelen schuwden om hun doelen te bereiken. Al met al was Van Ojik een kwarteeuw lang een spin een vuurrood web.

Om die reden is hij iemand om goed in te smiezen te houden. Net als veel andere GroenLinksers geldt voor hem dat hij veel ideologische veren van zich heeft afgeschud. De geschiedenis heeft genoegzaam laten zien dat het socialistisch model van een staat die een paradijs op aarde creëert, een kaartenhuis is. Het stort in elkaar nog voordat het vorm heeft gekregen. En die realiteit is tot heel veel linkse hoofden doorgedrongen.

Tegelijk is het altijd goed om te weten waar politici vandaan komen en wat ze hebben uitgespookt. Soms krijgt dat verleden onverwachts een vervolg. In een vlaag van zelfreiniging ontdeed de fractie van GroenLinks zich nog niet zo lang geleden van Wijnand Duijvendak. Hij was niet langer te handhaven nadat hij betrokken bleek te zijn geweest bij de diefstal van documenten uit een overheidsgebouw en bij het bedreigen van topambtenaren.

Toen Duijvendak indertijd als eerste door deze krant met zijn verleden werd geconfronteerd, reageerde hij vooral ontwijkend. Het woord „spijt” kreeg hij niet over de lippen, net zo min als Van Ojik. Merkwaardig. Met het voorbeeld van Gijs Schreuders in hun omgeving moet dat toch niet zo moeilijk zijn.