Op die dag, de derde dinsdag in september, zet het staatshoofd in de Troonrede het regerings­beleid voor het komende jaar uiteen en wordt de rijksbegroting gepresenteerd.

Als gevolg van Europese afspraken dreigt Prinsjesdag echter te worden uitgehold, waarschuwde de Raad van State onlangs. Aangezien Europa een andere begrotingscyclus voorstaat dan Nederland nu hanteert, zouden de Staten-Generaal vanaf volgend jaar al veel eerder over de rijksbegroting moeten besluiten.

CU-senator Ester vroeg Rutte daarom gisteren bezorgd of Prinsjesdag wel volwaardig intact kan blijven. Zijn GroenLinkscollega De Boer daarentegen juicht het toe als Prinsjesdag een meer ceremonieel karakter zou krijgen. „Dat is voor ons mooi meegenomen, want wij willen een meer ceremonieel koningschap.”

Rutte zei dat Prinsjesdag niet wordt uitgehold. „We moeten kijken hoe we ervoor zorgen dat de gouden koets niet vlak voor oud en nieuw hoeft te rijden.”

Als gevolg van de Europese afspraken „zullen we wel moeten kijken naar mogelijkheden om het begrotingsproces te versnellen”, voegde hij daar aan toe. „Maar ik denk dat dit kan.”

De Eerste Kamer benadrukte dat het parlement zijn begrotingsrecht voluit moet kunnen blijven uitoefenen en dat er op dat punt geen macht mag worden afgestaan aan Brussel. Rutte zei dat het kabinet zich in Europa verzet tegen inperking van de beleidsvrijheid van landen die zich aan de Europese financiële afspraken houden.

Om de democratische legitimiteit van Europa te versterken wil het kabinet de macht van nationale parlementen en het Europees Parlement versterken, stelde de minister-president. Hij gaf toe dat dit geen ideale manier is om het draagvlak van burgers voor de EU te vergroten, maar gegeven de omstandigheden acht hij deze route het beste.

Ester betoogde dat Europa veel meer tijd moet nemen om over de toekomst na te denken. Hij hekelde de plannen van EU-president Van Rompuy om de EU verder uit te bouwen. „We moeten opletten dat Nederland niet ongemerkt een Europese provincie wordt.”

De CU-senator vroeg Rutte of landen de EU of de eurozone ook moeten kunnen verlaten. De premier vindt van wel. Hij wees er echter op dat Europese verdragen moeten worden gewijzigd om landen in staat te stellen uit Europese verbanden te treden. Van verdragswijzigingen ziet hij het voorlopig niet komen.

Diverse fracties hekelden ook het gebrek aan visie bij het kabinet op de toekomst van Europa. Rutte beperkt zich liever tot het schetsen van „reële verwachtingen. In een visie kun je mensen niet laten wonen.”