Een vos staat klaar om een grote sprong te maken in de richting van het korhoen. Maar de bekendste vogel van de Sallandse Heuvelrug heeft de rover in de gaten en slaat alarm. Zomaar één beeld uit het diorama ”Sallandse Heuvelrug” in het natuurmuseum op de Holterberg, tussen Holten en Nijverdal. Achter drie grote ramen in een U-vorm staan opgezette dieren opgesteld in de heide. De beschilderde achter­wanden vormen één groot schilderij, een soort Panorama Mesdag in Twente. Ergens in de verte is een wit kasteeltje te zien. „Het heet in de volksmond het torentje van Palthe en ligt bij Haarle, een dorpje tussen Raalte en Nijverdal”, zegt gids Anton van Beek (58).

Een mooi diorama maken is moeilijk, zegt de Holtenaar. „Natuurlijk kun je de hei vol zetten met opgezette dieren, maar het is de kunst van de beperking om het zo natuurlijk mogelijk te houden.”

Het diorama van de Sallandse Heuvelrug is twee jaar geleden weer in ere hersteld, nadat de vorige eigenaar het middenstuk eruit had gesloopt om ervoor te zorgen dat bezoekers een rondje konden maken in het gebouw. De nieuwe eigenaar van het museum heeft een nagemaakte onderaardse gang om het diorama heen laten bouwen, zodat bezoekers toch rond kunnen lopen en het diorama weer kon worden hersteld.

Het is een van de vele verbouwingen aan het Natuurdiorama Holterberg. Sinds oprichter Piet Bos in 1938 startte met het museum, zijn er maar liefst negen uitbreidingen geweest, zo is te zien op een computer tegenover de zogeheten Wall of Fame. Op deze ”wand van roem” – zaterdag 16 februari voor het eerst te zien– is de 75-jarige geschiedenis van het museum te bekijken. Eerst prijkt er een groot portret van Piet Bos, die in 1938 startte met een schuur vol opgezette dieren. Zijn doel was om mensen dichter bij de natuur te brengen door hun de prachtige flora en fauna op en rondom de Holterberg te laten zien. Aan het eind staat de tafel waaraan eerst Bos en later zijn zoon Kees dieren prepareerden.

Ook hangt er een foto van prins Bernhard, die een van de nieuwe diorama’s opent. Van Beek: „De week erop arriveerde er een houten kist met een opgezette Amerikaanse visarend. Een geschenk van Bernhard.” De roofvogel prijkt naast de foto in een aparte vitrine. „In de gewone collectie mag hij niet staan, want we exposeren alleen Europese dieren. Voor deze gelegenheid is hij speciaal uit het depot gehaald.”

Het mooiste diorama vindt Van Beek dat van de ganzen bij de IJssel. „Die dalende vogels en hun soortgenoten die ze begroeten, schitterend.” De huidige dio­rama’s zijn gemaakt door Kees Bos. „Hij was er een meester in de dieren op een zo natuurlijk mogelijke manier tentoon te stellen”, aldus Van Beek.

De jaren 70 en 80 waren de hoogtijdagen voor het museum. „Er kwamen in de zomer wel eens dertig autobussen per dag. De Holterberg was een favoriet dagje uit: een kopje koffie bij het restaurant, een bezoek aan de Canadese begraafplaats en een kijkje bij de natuur­diorama’s. De bezoekersaantallen schommelden tussen de 80.000 en de 100.000.”

Anno 2013 moet het natuurdiorama het doen met zo’n 40.000 betalende bezoekers per jaar en is de verkoop vanuit de winkel nodig om het museum overeind te houden. „We krijgen geen enkele stelselmatige subsidie, dus we moeten iedere keer wat anders verzinnen om aan inkomsten te komen.” Zo organiseren de vier mede­werkers van het natuur­museum volgende week zaterdag voor de tweede keer de Dag van het Bos. „Een bosbouwer zaagt wat bomen om, die vervolgens door koudbloedpaarden uit het bos worden getrokken. Op het plein voor het museum zaagt een ander uit die bomen mooie figuren. Kinderen kunnen tegen een kleine vergoeding broodjes bakken boven een houtvuur en warme chocolademelk drinken. In 2012 was het een groot succes, dus daar hopen we dit jaar ook maar weer op.”

www.rd.nl/natuuralsavontuur voor een video over de Sallandse Heuvelrug.

www.museumholterberg.nl