Hoog op de sorrylijst van 2012 staan de raad van bestuur van het VUmc (voortdurend in het nieuws omdat zij coterieën onder artsen maar niet de kop weet in te drukken en vanwege het RTL-programma Eyeworks, dat heimelijk opnamen maakte van patiënten), en NRC Handelsblad (excuses gemaakt over berichtgeving over prins Friso). Maar boven die twee prijkt, op het hoogste treetje van de ladder, premier Rutte.

Even het geheugen opfrissen. Het kabinet-Rutte II stond nog niet eens op het bordes, of in VVD-gelederen brak een heus zorgpremieoproer uit. Het bracht partijleider en premier Rutte tot een hartgrondig sorry. Daarna volgde een soort van excuus voor het feit dat hij in 2010 met de PVV in zee was gegaan. En ten slotte volgde een verontschuldiging voor het feit dat staatssecretaris Verdaas al weer zo snel het veld moest ruimen, en voor het feit dat Brussel (en dus ook Nederland) Griekenland opnieuw met miljarden euro’s steunde. Afijn, voldoende reden, denkt de Reputatiegroep, om Rutte het etiket ”sorrypremier” op te plakken.

Een benaming die overigens niet bij voorbaat negatief geduid hoeft te worden. Op een recente bijeenkomst van het Montequieu Instituut werd Ruttes score breder ingebed in wat een nieuwe trend zou zijn in de politiek. Jonge politici van de generatie Samsom en Rutte zouden er minder moeite mee hebben hun verontschuldigingen aan te bieden. Zo van: we doen aan het Binnenhof ons uiterste best, maar waar gehakt wordt, vallen nu eenmaal spaanders. Zijn we een keer een verkeerd pad ingeslagen, dan erkennen we ruiterlijk onze fout en keren snel op onze schreden terug. Want we weten: burgers waarderen zo’n open, kwetsbare houding.

Wellicht zit hier iets in. Of er op dit punt werkelijk van een trendbreuk sprake is, zullen de komende jaren uitwijzen. Verfrissend zou deze vorm van nieuwe politiek zeker zijn. Want wie herinnert zich niet de vorige minister-president, Balkenende, die een mea culpa over de manier waarop Nederland de Irakoorlog was ‘ingerommeld’, slechts met de grootste moeite over zijn lippen kon krijgen? Jawel, hij zei sorry, maar slechts in de veiligste vorm: met de kennis van nu (!) zouden we het zo niet gedaan hebben. Wat ten diepste geen werkelijk excuus is.

Dus leve de nieuwe sorry­politiek? Dat nu ook weer niet. In de eerste plaats zullen zich excuserende politici moeten beseffen dat er een grens is aan de effectiviteit van dit ‘foefje’. Rondborstig erkennen van fouten kan goodwill kweken, mits het niet te vaak gebeurt. Wie te vaak sorry zegt, moet steeds dieper door de knieën en bereikt ten slotte het omgekeerde van wat hij wilde: hij krijgt het imago van uilskuiken.

In de tweede plaats: sorry zeggen is goed, maar excuses voorkomen beter. Het was de Groningse historicus Gerrit Voerman die daar, op de eerdergenoemde bijeenkomst van het Montesquieu Instituut, op wees. Excuses moeten in de praktijk nogal eens aangeboden worden na niet-nagekomen verkiezingsbeloften. De remedie is daarom simpel: beloof minder, en je hoeft ook minder terug te nemen.

Neem nu VVD-leider Rutte. Tijdens de laatste campagne beloofde hij elke Nederlander een belastingvoordeel van 1000 euro. Zijn partijgenoten stellen achteraf dat Rutte hier niets beloofde, maar slechts zijn verkiezingsprogramma nasprak. Zo van: als de VVD het voor het zeggen zou hebben, dán krijgt elke Nederlander 1000 euro belastingvoordeel.

Mooi bedacht, maar die interpretatie is toch een zwaktebod. Van professionele politici mag verwacht worden dat zij zich bewust zijn van hoe hun woorden bij het grote publiek overkomen. Zij moeten zich realiseren dat al te krasse uitspraken snel worden opgepakt als harde toezeggingen.

Wie het vertrouwen van de bevolking in de landspolitiek wil vergroten, moet inderdaad, als daar aanleiding toe is, fouten ruiterlijk erkennen. Maar dat neemt niet weg dat voor­komen beter is dan genezen.