Het is vrijdagavond 1 februari als Anene Booysen, 17 jaar, in het Zuid-Afrikaanse Bredasdorp naar een bar gaat, op een paar straten van haar huis. Haar stiefmoeder drukt haar op het hart op tijd thuis te komen en gaat tegen middernacht naar het café om Anene tot spoed te manen. Die heeft echter nog geen zin om naar huis te gaan.

De volgende ochtend rond 5.00 uur wordt de stiefmoeder gewekt door buren die melden dat er een meisje bruut is verkracht en mishandeld. Een particuliere beveiliger trof de tiener aan bij zijn ronde op een verlaten bouwterrein. Het blijkt om Anene Booysen te gaan. Ze is gruwelijk toegetakeld, maar nog in leven en wordt halsoverkop naar het ziekenhuis gebracht. „Ik ben moe en heb pijn”, zegt ze als laatste tegen haar stiefmoeder. Kort daarna overlijdt ze.

De zaak roept parallellen op met de brute groepsverkrachting en de moord op een jonge vrouw in de Indiase hoofdstad New Delhi, in december. Net als in India ligt het aantal verkrachtingen in Zuid-Afrika extreem hoog. In het seizoen 2011-2012 werden er in Zuid-Afrika niet minder dan 64.500 zaken gemeld – een gemiddelde van ruim 175 per dag. Dat is ruim twee keer zo veel als in India. Daarbij komt dat lang niet alle gevallen van seksueel misbruik de registers van de politie halen.

De Indiase praktijk van straffe­loosheid speelt in Zuid-Afrika evenzeer. Naar schatting komt het in slechts een op de 200 gevallen tot een veroordeling. In de regel krijgen verkrachtingszaken in Zuid-Afrika dan ook weinig publieke aandacht. Het is een te alledaags verschijnsel.

Rond de dood van Anene Booysen is in Zuid-Afrika echter grote reuring ontstaan. De details die het ziekenhuis naar buiten bracht over de verminkingen van het meisje waren dermate gruwelijk dat de alarmbellen zijn gaan rinkelen. Zelfs president Jacob Zuma bemoeide zich ermee en riep op om de daders „de zwaarst mogelijke straf” te geven.

De begrafenisdienst in de verenigd gereformeerde kerk van Bredasdorp mondde vorige week uit in een protest tegen het vele geweld in het land. „Het stille meisje van Bredasdorp is een symbool van verzet tegen het zinloze geweld geworden”, zei ds. Arné Leuvennink tijdens de dienst. „We kunnen haar niet terugbrengen”, voegde burgemeester Richard Mitchell eraan toe. „Maar we kunnen haar een stem geven door ervoor te zorgen dat er nooit meer zo’n voorval plaatsvindt.”

De woorden van de burger­vader zijn op het moment dat hij ze uitspreekt echter alweer ingehaald door de realiteit. Enkele uren na de vondst van Anene Booysen werd in Kraaifontein, bij Kaapstad, het lichaam van een 19-jarige vrouw gevonden: verkracht en vermoord. Haar lichaam was gedumpt in een kast in haar woning, meldde de Afrikaner krant Die Burger. Het is waar dat de misdaadcijfers in Zuid-Afrika al jaren een dalende trend vertonen. Het aantal gevallen van ”serieuze misdaad” –waar moord en verkrachting onder vallen– is volgens statistieken van de Zuid-Afrikaanse politie tussen 2004 en 2012 met bijna een derde afgenomen.

Dat neemt echter niet weg dat het aantal moorden nog altijd extreem hoog is: 15.600 tussen april 2011 en maart 2012, ofwel 42 per dag. De dalende trends bieden bovendien geen garanties. Zo nam het aantal verkrachtingen in 2011 juist weer met ruim 2 procent toe.

Het is geen wonder dat er een roep klinkt om harde maatregelen. Veel politici roepen al even hard in dit koor mee. De politie in de provincie Limpopo kondigde deze week aan alle verdachten van verkrachting een hiv-test te laten ondergaan. Wie positief blijkt, wordt ook aangeklaagd voor poging tot moord.

Maar iedereen weet dat hardere maatregelen de kern van het probleem niet oplossen. De patriarchale structuur van de Zuid-Afrikaanse samenleving, waarin vrouwen gemakkelijk als een gebruiksvoorwerp worden gezien, vormt de wortel. Wat wel helpt? „Voor mannen kan het beginnen met de eenvoudige vraag: wat kan ik doen om een beter rolmodel te zijn en niet de taal van geweld tegenover vrouwen en kinderen in stand te houden?” stelde de commentator van Die Burger.

Ds. Leuvennink riep tijdens de begrafenisdienst van Anene Booysen eveneens op een stap verder te gaan dan de roep om hardere straffen. „Wraakzucht en opruiende boodschappen zijn niet wat de gemeenschap van Bredasdorp nu nodig heeft. Er zijn te veel problemen in ons dorp. Laten we Jezus vragen om de storm hier te stillen.”

In de zaak-Booysen zijn intussen twee verdachten voorgeleid van 21 en 22 – bekenden van de familie van het meisje. De zaak is verdaagd naar 26 februari.

Grote ophef rond hardloper die vriendin doodschiet

De aanklacht wegens moord tegen de Zuid-Afrikaanse hardloper Oscar Pistorius heeft voor grote beroering gezorgd in de wereldwijde media. De 26-jarige atleet schoot in de nacht van donderdag op vrijdag in zijn huis in Pretoria zijn 30-jarige vriendin Reeva Steenkamp, een Zuid-Afrikaans model, dood.

Wat er donderdagnacht precies is gebeurd, is nog onduidelijk. Volgens verschillende media zou Pistorius zijn vriendin voor een inbreker hebben aangezien. De politie meldde vervolgens dat er eerder incidenten van huiselijk geweld waren in zijn woning. Ook zouden er getuigen zijn van de schietpartij.

Pistorius schreef afgelopen zomer geschiedenis door als eerste atleet zonder onderbenen aan de Olympische Spelen mee te doen. Hij liep op zijn speciale protheses de 400 meter en de 4x400 meter.

Pistorius blijft ten minste tot en met woensdag vastzitten in een politiebureau in Pretoria.

Hoewel het wapenbezit in Zuid-Afrika strikt gereguleerd is, hebben naar schatting 2,5 miljoen burgers een wapen in huis. Zeventien op de 100.000 mensen vinden in het land jaarlijks door een vuurwapen de dood. Ter vergelijking: in de Verenigde Staten ligt dit aantal op 3,2 per 100.000 inwoners.

Zuid-Afrika telt 400.000 privébewakers

Zuid-Afrikaanse burgers en ondernemingen laten zich niet alleen beveiligen door de politie, maar maken ook op grote schaal gebruik van privébewakers. Hun aantal is sinds 2001 meer dan verdubbeld tot ruim 400.000. Zij zijn werkzaam voor zo’n 9000 beveiligingsbedrijven. Daarmee zijn er momenteel meer privébewakers dan politieagenten en militairen in Zuid-Afrika.

De Zuid-Afrikaanse regering maakt zich zorgen over deze omvang en probeert de speelruimte van de beveiligings­diensten aan meer regels te binden. De bedrijven verzetten zich daar echter tegen.