Obama was nog maar een paar maanden president toen hij in een grote rede in Praag pleitte voor een wereld zonder kern­wapens. Amerika zou in dat proces de leiding nemen.

In zijn State of the Union riep Obama deze week Rusland op het aantal kernwapens te verminderen. Iran kreeg de waarschuwing beslist geen atoombom te ontwikkelen. Verder zoekt de president naar maatregelen om de verspreiding van nucleair oorlogstuig te voorkomen.

Het streven naar vermindering van kernwapens stamt al uit de Koude Oorlog. De Russische leider Brezjnev en de Amerikaanse president Nixon besloten in 1972 het aantal niet verder te laten groeien. Enkele maanden voor de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 tekenden Gorbatsjov en Bush de Start-akkoorden. Hiermee verminderden ze zelfs de hoeveelheid kernkoppen.

In 2009 vernieuwden president Obama en de toenmalige president van Rusland, Medvedev, het akkoord. Zij spraken af het aantal zware (strategische) kern­wapens te verminderen van maximaal 2200 naar 1500 voor ieder land. Deze nieuwe afspraak leek een bevestiging van Obama’s voornemens.

Drastisch

Het aantal kernwapens is de afgelopen vier jaar inderdaad verlaagd, zo blijkt uit gegevens van het Amerikaanse ministerie van Defensie. In 2008 hadden de Verenigde Staten nog 5951 kern­koppen in staat van paraatheid. Nu, ruim vier jaar later, is dit aantal drastisch gedaald tot 1722. In tegenstelling tot zijn voorganger Bush heeft Obama grote resultaten geboekt op het gebied van ontwapening.

Een relativering is echter wel op haar plaats. Het beleid blijkt namelijk behoorlijk tegenstrijdig met de uitspraken van Obama. Uit de jongste beleidsbrief over nucleaire activiteiten (Nuclear Posture Review) blijkt dat de Amerikaanse regering vooralsnog geen kernwapenvrije wereld nastreeft. Washington wil de mogelijkheid houden als eerste kernwapens te gebruiken. Tevens blijven de kernkoppen direct inzetbaar.

Ook de kernwapenbegroting laat een ander verhaal zien. De National Nuclear Security Administration (de instantie die de nucleaire zaken van de VS regelt) krijgt dit jaar 5 procent meer geld dan in 2012. Deze dollars zijn bedoeld voor de vernieuwing van het huidige wapenarsenaal. Er wordt dus wel degelijk geïnvesteerd in militair-nucleaire activiteiten. Dit lijkt in te gaan tegen de uitgesproken ambities van Obama.

Volgens Sico van der Meer, expert van Instituut Clingendael op het gebied van nucleaire programma’s, is deze tegenstelling wel te verklaren. „Met een verhoging van het budget voor nucleaire activiteiten kan Obama de voorstanders van kernwapens de mond snoeren. Hij kan aantonen dat hij vooralsnog niet af wil van atoomwapens. Hiermee krijgt hij verklaarde tegenstanders van wapenreductie mee.”

Obama wil nog niet af van kernwapens vanwege de ontwikkeling van de zogeheten Global Prompt Strike. Volgens dit aanvalsplan willen de VS binnen een uur een compleet land plat kunnen leggen met conventionele wapens. Pas zodra dit plan gereed is, kan Washington de nucleaire wapens volledig ontmantelen.

Dit nieuwe plan kan Noord-
Korea en Iran ook ontmoedigen een kernwapen te ontwikkelen. Van der Meer: „Het zal ervoor zorgen dat atoomwapens als verouderd worden gezien. Daardoor wordt het minder prestigieus ze te bezitten. Het belang van Noord-Korea en Iran ze te ontwikkelen zal hierdoor afnemen.”

Resultaten

Obama heeft de afgelopen vier jaar dus concrete resultaten geboekt op het gebied van nucleaire ontwapening. Gezien zijn opstelling in de State of the Union wil de president in zijn nieuwe termijn op dezelfde voet verder gaan. Pas met de totstandkoming van een Global Prompt Strikesysteem zal de kernbom echt zijn waarde verliezen. Tot die tijd zal de dreiging van het wapen aanwezig zijn.